Hypertijdelijke woningen voor daklozen door festivalbouwers: "Er zijn onorthodoxe oplossingen nodig"

Joes Janmaat en Manon Barendse noemen zichzelf 'social designers', samen hebben ze een studio in Eindhoven. Allebei zijn ze opgeleid tot industrieel ontwerper, maar dat werk doen ze niet meer. “Maar we gebruiken nog steeds dezelfde creatieve methoden, we ontwerpen nu alleen oplossingen voor complexe vraagstukken vanuit de maatschappij.”

“Wij benaderen dit soort vragen echt heel anders dan traditionele beleidsmakers. We onderzoeken eerst als sociologen en leggen daarna de verbindingen tussen de verschillende partijen. En waar onderzoekers vaak stoppen bij de aanbevelingen, proberen wij het ontwerp ook om te zetten in iets tastbaars.”

Hypertijdelijk wonen

“Wij werden door het Stimulereringsfonds Creatieve Industrie gekoppeld aan de gemeente Amsterdam, woningbouwcorporatie Rochdale en de Regenboog Groep”, vertelt Manon. De vraag vanuit de drie partijen was duidelijk: kunnen ze kijken naar oplossingen voor hypertijdelijk wonen? 

Hypertijdelijk wonen gaat om heel erg tijdelijk, vaak 1 of 2 jaar, wonen in verplaatsbare woningen. Manon: “In Amsterdam is er namelijk veel braakliggend terrein, en dat wordt alleen maar meer omdat door corona bouwprojecten vertraagd zijn. Aan ons werd gevraagd hoe we daar gebruik van konden maken.” 

Zo’n hypertijdelijke woning is geen vervanging voor een normaal huis, het is een nieuwe start. “Als mensen dakloos zijn dan glijden ze vaak veel verder af. Ik hoop dat dat nu niet gebeurd, ik hoop dat mensen hun baan kunnen behouden of een baan vinden. Dat ze weer opnieuw kunnen beginnen.” 

Oerwoud van regels

Tijdens hun onderzoek bezochten ze allerlei locaties waar mensen op bijzondere manieren wonen, van woonwagenkampen tot zelfbouwprojecten. En ze verdiepten zich in alle woonregels.  "Soms vroegen we ons wel af: waarom is hier een wet voor gemaakt? Die regels zorgen voor veiligheid en voorkomen verloedering. Maar het zorgt er soms ook voor dat nieuwe initiatieven niet zo makkelijk kunnen."

Joes en Manon kennen de doelgroep ook goed. Zo zat hun studio naast een kunstatelier voor dak- en thuislozen. “Zo kwamen we steeds met elkaar in aanraking." Ze vinden het schrijnend dat het in Nederland nog steeds mogelijk is, duizenden jongeren zonder huis. "Hoe kan het zijn dat we daar geen dak voor kunnen vinden?".” 

Wonen op een bouwplaats of festivalterrein

In de vorm van 'Huishongerpakketten' ontwikkelde het duo vijf toekomstscenario's. De oplossingen variëren, van bedrijven die stages aanbieden en een woning sponsoren tot leasewoningen voor gemeenten. 

Alle oplossingen gaan uit van de hypertijdelijke woningen: met slimme constructies die heel snel op en af te bouwen zijn. “En wie kunnen dat nu beter dan festivalbouwers, die doen niet anders! Zij hebben ook de connecties om een leuke festivalsfeer neer te zetten.” Toen het duo festivalbouwers benaderde, waren die gelijk enthousiast. “Zij kunnen dit gewoon, en het moet ook geen kaal containerdorp worden. Het moet een cadeautje zijn voor de buurt qua sfeer en stijl. Van 'not in my backyard' naar 'please stay in my backyard'."  

Zonder gas of riool

Maar willen daklozen wel op een braakliggend terrein wonen, waar soms nog geen riool of gas is? “Dat vroegen wij ons ook af: kan je dat van deze mensen vragen? Van mensen die een onrustig leven hebben en juist behoefte aan een adempauze?” Toen ze het navroegen bleek er zeker interesse te zijn. “Het is namelijk het alternatief voor geen dak boven je hoofd, niet een alternatief voor een vast huurhuis.” 

Het leasepakket dat Joes en Manon ontwikkelde wekt ook interesse. “Het werkt hetzelfde als het leasen van een auto. Een partij als Rochdale zit dan niet vast aan de verplaatsbare huizen.” Als het braakliggend terrein weer gebruikt moet worden kan een andere corporatie of andere gemeente de huizen overnemen. 

Binnen een jaar je leven op de rit

De vrouwen azen nu op een stuk grond in Amsterdam. Het idee is nu dat Rochdale en De Regenboog-groep daar investeringen doen voor huisjes. Een corporatie als Rochdale is namelijk degene die de verhuren moet gaan doen. 

"Van de directeur van de Regenboog-groep hoorden we dat het minimaal een jaar duurt om je leven weer op de rit te krijgen nadat je als dakloos persoon weer een huis hebt." Een jaar om de rust te vinden, en om dan binnen die rust weer op zoek te gaan naar werk of een ander huis. "Dat is dan precies dat jaar dat mensen in zo’n hypertijdelijk huis kunnen wonen", zegt Manon. 

"Als het er echt komt zou dat helemaal fantastisch zijn. Dat we in het echt kunnen bewijzen dat dit werkt, daar doen wij het voor!"