Ga naar Content

Den Helder bouwt 75 jaar aan een nieuwe stad: uit de puinhopen herrezen

DEN HELDER - Als de oorlog voorbij is en de Duitse soldaten per landingsschepen vanuit de haven richting Harlingen worden afgevoerd, is er van de stad weinig meer over. Den Helder is niet alleen de meest gebombardeerde stad van Nederland, een groot deel is door de Duitsers gesloopt voor hun Atlantikwall. De wederopbouw moet beginnen... een monsterklus.

Foto: Historische Vereniging Den Helder

Deze week blikt NH Nieuws terug op wat er na de Tweede Wereldoorlog gebeurde met Den Helder, hoe de stad herrees uit de as. Hoe de wederopbouw doorging in stadsvernieuwing. En waarom er nu een tweede 'wederopbouw' gaande is waarbij juist weer gebouwd wordt met stijlen en materialen van voor de oorlog. Vandaag deel 1: uit de puinhopen herrezen.

"Het is ongelofelijk knap wat er is gebeurd. Als je bedenkt dat de stad eeuwenlang is gegroeid en daarna in vijf jaar nagenoeg volledig met de grond is gelijk gemaakt. En dan hebben ze binnen 25 jaar een volledig nieuwe stad weten te bouwen", zegt architectuurhistorica Anita van Breugel. "Het is fenomenaal wat hier is gebeurd. Een prestatie van jewelste."

Tekst gaat door onder de video.

Den Helder bouwt 75 jaar aan een nieuwe stad: Uit de puinhopen herrezen - NH Nieuws

"Wat doe je als je stad in puin ligt? Ja, dan begin je met puinruimen", vertelt Van Breugel, die onderzoek heeft gedaan naar de wederopbouwperiode van Den Helder. "Er lagen tonnen en tonnen aan puin. Die werden eerst opgeslagen langs het Noordhollandsch Kanaal. De stad heeft nog geprobeerd om het te verkopen als bouwmateriaal, maar er was - denk ik in heel Nederland - genoeg puin. Er waren dus geen kopers. Maar ze hebben het puin ook hergebruikt."

Tekst gaat door onder de video.

Den Helder bouwt 75 jaar aan een nieuwe stad: Uit de puinhopen herrezen - NH Nieuws

Een tweede actie die meteen werd genomen, was de aanschaf van noodwoningen. "Er zijn 48 woningen gekocht. Die konden door gemeentes worden besteld bij het Rijk die de woningen kocht van Oostenrijk", vertelt Van Breugel. "Er zijn 38 stuks geplaatst in Huisduinen en 10 in de Borneostraat."

De huizen waren van hout en werden voor de veiligheid ruim uit elkaar neergezet, zodat in geval van brand het vuur niet snel kon overslaan. "Er werd toen gezegd: 'Het zijn niet zulke mooie woningen, zet ze maar in Huisduinen dan kunnen ze altijd nog als zomerwoningen worden gebruikt.' Niet wetende dat die huizen nu voor hele dikke prijzen weggaan. Het zijn gewoon hele mooie huizen."

Van het Zweedse Rode Kruis kwamen houten barakken die voor meer openbare doelen, zoals scholen, werden ingezet. "Ook bij het ziekenhuis zijn dit soort barakken geplaatst. Naast deze gebouwen was er nog een derde zaak waar de gemeente mee aan de gang ging: dat was het vullen van de weggeslagen woningen in de stad. Alle gaten moesten worden gevuld."

"Het is fenomenaal wat hier is gebeurd. Een prestatie van jewelste"

Anita van Breugel, architectuurhistorica

Om te bepalen wat er moest worden teruggebouwd, was het nodig om te weten hoeveel mensen er weer in de stad zouden komen te wonen. "Na de oorlog hadden de mensen een positieve insteek, er werden veel huwelijken gesloten, men voorzag dus al een babyboom", legt Van Breugel uit. "Er kwamen repatrianten uit Indië, maar het belangrijkste besluit was dat de marine terugkwam naar Den Helder."

Het lijkt nu vanzelfsprekend dat de marine haar basis in Den Helder heeft, maar dat was vlak na de oorlog helemaal niet het geval. Er werkten op dat moment zo'n 33.000 mensen bij het defensieonderdeel. De keuze voor Den Helder was dus belangrijk voor de stad. Admiraal Rob Kramer legt uit waar de twijfel zat bij de Rijksoverheid.

Tekst gaat door onder de video.

Den Helder bouwt 75 jaar aan een nieuwe stad: Uit de puinhopen herrezen - NH Nieuws

Een van de eerste stappen die werd genomen, was het opnieuw opbouwen van Oud Den Helder dat vanwege de aanleg van de Atlantikwall nagenoeg volledig was gesloopt. Hier lag voor de oorlog het centrum van de stad. De wederopbouw van de wijk gebeurt nog veelal op traditionele wijze, met buurtwinkeltjes.

Maar er komen ook al nieuwe ideeën. Na veel discussie over hoe de wijk moet worden opgebouwd, geeft de gemeenteraad in 1949 toestemming voor de eerste hoogbouw van de stad. Aan de Willem Barentszstraat moeten portiekflats verrijzen van drie hoog. Dat het bouwen van de een op de andere dag gedaan is, bewijst een plaquette, even verderop in de Petrus Planciusstraat.

Den Helder bouwt 75 jaar aan een nieuwe stad: Uit de puinhopen herrezen - NH Nieuws

Al voor de oorlog is stedenbouwkundige Wieger Bruin gevraagd om een plan te schrijven voor uitbreiding van de stad. Tot de oorlog zou het er niet van komen, maar door de grote vraag naar woningen na de oorlog komt het verzoek opnieuw bij hem terecht. Den Helder zal voor het eerst buiten de linie, de verdedigingswerken van de stad, gaan bouwen, volgens het nieuwe idee van de 'wijkgedachte'.

💬 Wil je niets missen uit de Noordkop?

Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]