Ga naar Content

Vorig jaar fors meer cocaïne in haven, maar specialistisch politieteam verdwijnt

AMSTERDAM - In het Amsterdamse havengebied werd vorig jaar ruim 1300 kilo cocaïne onderschept, blijkt uit cijfers van de Douane. Een opvallend hoog aantal voor deze locatie; normaal gesproken gaat het om enkele tientallen of een paar honderd kilo op jaarbasis. Toch wordt een specialistisch politieteam - dat al jaren actief is in het gebied - overgeplaatst vanwege capaciteitsproblemen. "Het is ergens heel erg te betreuren."

Haven Amsterdam - Foto: AT5/Luuk Koenen

1300 kilo coke. Dat is veel, maar nog steeds peanuts vergeleken bij wat de autoriteiten vorig jaar in de haven van Rotterdam wisten te onderscheppen: ruim 40 duizend kilo. En daar schuilt een gevaar. Juist omdat het in de Amsterdamse haven om relatief kleine aantallen gaat, ligt het risico op de loer om het fenomeen van drugssmokkel in het havengebied te marginaliseren. 

De Amsterdamse haven is de afgelopen jaren aan het groeien wat betreft containeroverslag, zo blijkt uit cijfers van het Havenbedrijf. Kwamen er in 2015 nog ruim 52 duizend containers in Amsterdam binnen, in 2019 ging het al om ruim 115 duizend TEU (de standaardmaat voor containers). Maar de voor buitenstaanders relatief gesloten Amsterdamse haven wordt toch vooral gekenmerkt door de vele bulkschepen. In tegenstelling tot de haven van Rotterdam - relatief vrij toegankelijk - die bekendstaat als container-hub. 

Het is alom bekend dat de haven van Rotterdam - in 2019 goed voor ruim 14 miljoen containers - geldt als logistieke hotspot voor drugskartels die hun cocaïne via containerschepen vanuit Zuid-Amerika naar Europa verschepen. In Rotterdam en Antwerpen zijn de drugs vervolgens vrij eenvoudig uit de containers te halen en van het terrein te rijden. Bijna wekelijks publiceert het Openbaar Ministerie in Rotterdam een persbericht met duizelingwekkende aantallen drugs die worden onderschept. 

Naast de Rotterdamse haven - die al jaren kan rekenen op de nodige aandacht van opsporingsinstanties - lijken politie en justitie de haven van Vlissingen sinds kort ook beter te monitoren. Daar begon vorig jaar zomer ‘Operatie Portunus’, gericht op meerdere criminele samenwerkingsverbanden die zich zouden bezighouden met drugssmokkel via de Zeeuwse haven. 

Tekst gaat verder onder de foto

- Foto: AT5/Luuk Koenen

Toch lijkt die focus veel minder het geval voor andere maritieme knooppunten in Nederland. Neem bijvoorbeeld de Waddenhavens, zoals die in Harlingen, Delfzijl of Lauwersoog, in die laatste bleken zelfs geen camera’s te hangen. Uit onderzoek kwam vorig jaar naar voren dat het aannemelijk is dat georganiseerde criminaliteit, zoals drugssmokkel of mensenhandel, daar plaatsvindt, maar dat de lokale autoriteiten er maar weinig zicht op hebben. 

Hoe zit dat hier? En in de rest van het Noordzeekanaalgebied? In een officiële reactie laat de politie weten "nog geen zorgwekkende signalen van een omvangrijke drugssmokkel in de haven van Amsterdam te hebben." Hoewel die zorgwekkende signalen (nu) lijken te ontbreken, zijn er binnen de politieorganisatie wel zorgen over het gebied. 

En dat heeft te maken met een specialistisch team, dat verdwijnt uit het havengebied vanwege een reorganisatie. De Amsterdamse politie kampt al jaren met een capaciteitstekort. Burgemeester Halsema zei vorig jaar zomer dat ze verwacht dat de organisatie pas in 2024 weer op normale sterkte is.

Om die reden vindt er op dit moment een reorganisatie plaats bij een specifiek onderdeel van de Amsterdamse politie: de Dienst Infrastructuur, dat opsporingsonderzoeken draait in de transportsector, taxibranche en in de haven. In totaal gaat het om dertig fte die worden ‘overgeheveld’ naar een aantal wijkteams in de stad. De politie verwacht daar rond de zomer mee klaar te zijn. 

Tekst gaat verder onder de foto

Criminoloog Yarin Eski - Foto: AT5

"Ik ben blij dat ik niet in de schoenen van de burgemeester sta", zegt Yarin Eski, criminoloog aan de Vrije Universiteit. Hij doet al jaren onderzoek naar georganiseerde ondermijnende criminaliteit in verschillende havens.

"Het lijken mij bijzonder lastige besluiten, maar ik weet niet of het opheffen van dat team nu de slimste zet is geweest. We willen een stad zijn waarbij we meer en betere internationale zeeschepen kunnen aantrekken. Maar dan hoor je denk ik ook te zeggen: als dat zo belangrijk voor ons is dan willen we controle op datgene wat we niet binnen willen krijgen."

"Dat moet dan toch ook een prioriteit vormen, stel ik me dan kritisch voor. Een oplossing is niet zo gemakkelijk te geven, maar ik denk wel dat je een kans laat lopen door geen specifiek ondermijningsteam te hebben in de haven. Het is ergens heel erg te betreuren."

De reorganisatie betekent volgens politiemensen zelf minder specialistische ‘blauwe’ ogen en oren in het havengebied. Wat doet dat met de signaleringsfunctie in de haven als het bijvoorbeeld gaat om drugssmokkel of mensenhandel? "Waar nodig zal capaciteit en/of expertise vanuit de Dienst Regionale Recherche (DRR) worden ingezet. De medewerkers van het huidige haventeam zullen ook bij de DRR werkzaam zijn. Zo wordt kennis en expertise gebundeld", reageert een woordvoerder van de politie. 

Deze mensen kennen het gebied en dragen de haven een warm hart toe. De politie is goed in incidentenbestrijding, maar je moet ook verder kijken

Rechercheur in Amsterdam

Het is alleen de vraag in hoeverre daar straks ook echt tijd voor is. Rechercheurs van de DRR moeten zich op allerlei verschillende zaken richten: criminele samenwerkingsverbanden en delicten met een hoge impact op slachtoffers, milieu, fraude, kinderporno, zedenzaken en cybercrime. Bij politiemensen leeft het sentiment dat door de reorganisatie belangrijke, specialistische kennis verloren gaat. "Deze mensen kennen het gebied en dragen de haven een warm hart toe. De politie is goed in incidentenbestrijding, maar je moet ook verder kijken, signaleren wat er gebeurt", zegt één van hen.

Politievakbond ANPV wijst naar Den Haag en stipt aan dat Amsterdam al jaren vraagt om extra politiemensen. "De basisteams verzopen in het werk. Er moest gewoon geschoven worden, zolang we niet meer politiemensen krijgen in de stad. Het is zuur. We hadden een heel mooi team, maar op een gegeven moment moet je de tering naar de nering zetten. Surveillance en onderzoeken zullen blijven, maar er is straks minder ruimte voor specialisatie in Amsterdam", zegt Fred Driessen van de Amsterdamse afdeling van de vakbond.

Tekst gaat verder onder de foto

Haven van Amsterdam - Foto: AT5/Luuk Koenen

Omdat de haven een belangrijk maritiem knooppunt is, wordt momenteel - op verzoek van de politie-eenheden Amsterdam en Noord-Holland - onderzoek gedaan naar de aanpak van ondermijning in het Noordzeekanaalgebied en de haven van Amsterdam. Behalve een aantal persberichten over afzonderlijke onderzoeken lijken instanties in Amsterdam, maar ook in omliggende gemeenten, zoals IJmuiden, op dit moment ook niet te weten niet wat de aard en omvang is van maritieme ondermijning in het gebied. 

De ontwikkelingen rondom de zeesluis in IJmuiden vraagt een brede inzet en aanpak. De impact hiervan wordt onderzocht

Woordvoerder politie Amsterdam

Met de opening van de nieuwe Zeesluis in IJmuiden, gepland voor begin volgend jaar, lijkt die kennis geen overbodige luxe. De nieuwe zeesluis moet ervoor zorgen dat de Amsterdamse havenregio ‘haar internationale allure behoudt’. De zeesluis zal zorgen voor de aanvoer van meer en grote (container)schepen in de regio. Rechercheurs die zich bezighouden met ondermijning vragen zich af of politiekorpsen, maar ook gemeentes en andere instanties in de regio, daar wel voldoende op anticiperen. 

"De ontwikkelingen rondom de zeesluis IJmuiden vraagt een brede inzet en aanpak. In het Directeuren Overleg Noordzeekanaalgebied (DOVN) waar politie Amsterdam en Noord Holland zijn aangesloten, wordt de impact hiervan onderzocht", zegt een woordvoerder van de politie in een reactie.

Tekst gaat verder onder de foto

- Foto: AT5/Luuk Koenen

"Het Noordzeekanaalgebied is een gigantisch stuk, met verschillende gemeenten, waaronder Amsterdam", vertelt Yarin Eski. Hij is projectleider van de studie naar de Amsterdamse haven en het Noordzeekanaalgebied. "Dit onderzoek beslaat het hele gebied, vanaf de kust van IJmuiden tot en met de oostelijke Amsterdamse havens."

Het gebied telt 10 opslagmogelijkheden voor containers. Dat is nog altijd een stuk minder dan de Rotterdamse haven, die 35 locaties telt. "Daar zie je wel een groot verschil. De groepen in Zuid-Amerika denken misschien: Amsterdam heeft een kleine haven, we hebben daar weinig ‘aanmeer-mogelijkheid’ en daardoor ook minder mogelijkheid om de drugs weg te krijgen. Dus gaan we voor de grotere havens, waarbij we wat onzichtbaarder kunnen blijven."

Er zijn verschillende manieren om gebruik te maken van de Amsterdamse haven. Daar moet wel beter zicht op komen

YARIN ESKI, CRIMINLOOG AAN DE VRIJE UNIVERSITEIT

Toch lijkt dat vooral een aanname, gebaseerd op basis van onderschepte drugsvangsten en cijfers van instanties. ‘Kleine’ porties drugs komen wel degelijk binnen in de Amsterdamse haven. Volgens de criminoloog hebben politie en justitie weliswaar zicht op de problematiek, maar in de haven nog niet genoeg.

"Als het dan al binnenkomt, gebeurt dat dan via de zee? Of vanuit het binnenland, juist richting de haven van Amsterdam? Via de binnenwateren? Of zijn het juist vrachtwagens die vanuit andere havens, zoals Antwerpen en Rotterdam, containers naar Amsterdam brengen? Er zijn verschillende manieren om gebruik te maken van de Amsterdamse haven. Daar moet wel beter zicht op komen."

110 kilo cocaine op een Colombiaans Schip via IJmuiden naar Amsterdam

Dat de binnenwateren in elk geval door criminelen worden gebruikt, blijkt als op 6 januari vorig jaar - drie dagen later dan gepland - een Colombiaans schip aanmeert in de Averijhaven in IJmuiden. Als de Douane die dag een controle uitvoert, vinden medewerkers vijf sporttassen met daar 114 pakketten. In totaal gaat het om 110 kilo aan verdovende middelen. Drie dagen later vaart het schip door naar de Amerikahaven in Amsterdam. Nog diezelfde dag zien dan aanwezige politieagenten een auto met drie personen richting het doodlopende stukje van de Aziëhavenweg rijden. Vanaf die locatie is het schip goed te zien.

Uit digitaal onderzoek van de recherche blijkt dat de verdachten -  op de dag van de controle - ook al staan te posten in de nabijheid van het schip in de haven van IJmuiden. De drie staan op 6 januari op de Reyndersweg in Velsen-Noord. Bij menig zonaanbidder bekend als locatie om het strand van Wijk aan Zee te betreden, maar in dit geval een bij uitstek geschikte plek om schepen te spotten in de Averijhaven. 

Deze drugsvangst laat de verwevenheid zien tussen de havens van IJmuiden en Amsterdam - Foto: AT5

De telefoon van een van de verdachten verraadt dat één van hen met behulp van een scheepsidentificatienummer meerdere keren naar de locatie van het bewuste schip heeft gezocht via de website ‘vesselfinder’, waarop een nauwkeurige locatie, route en geplande aankomst wordt aangegeven. Met de smartphone van een andere verdachte blijkt twee keer via whatsapp te zijn gebeld naar Colombia. In één van die gesprekken wordt volgens de politie gesproken over ‘hoe het schip te benaderen’ en ‘beveiliging van de plek’.

Het drietal - op 3 januari 2020 geland op Schiphol, vanuit Barcelona - ontkent betrokkenheid bij de op het Colombiaanse schip aangetroffen 110 kilo cocaïne. Ze verklaren dat ze naar Nederland zijn gekomen voor hoofdzakelijk ‘toerisme.’ De rechter gelooft dat niet, maar legt beduidend lagere straffen op dan de 5 jaar die het Openbaar Ministerie tegen hen had geëist. En dat komt omdat de rechtbank oordeelt dat de verdachten niet verantwoordelijk waren voor de invoer van cocaïne in Nederland, wel voor ‘bevorderingshandelingen’ gericht op de verdere verspreiding. Het levert hen elk - met aftrek van voorarrest - 3 jaar cel op. 

Deze 110 kilo is één van de vangsten die opsporingsinstanties vorig jaar deden in de haven van Amsterdam, zo blijkt uit cijfers van de Douane. In totaal ging het in 2020 om ruim 1300 kilo verdeeld over vier partijen. En dat is fors meer dan in de jaren hiervoor. Het is niet zo dat drugs altijd worden aangetroffen op schepen, zoals in bovenstaand voorbeeld. In de zomer van 2018 trof de Douane bij een reguliere controle van een personenauto een verborgen ruimte aan met daarin 26 kilo cocaïne. 

Drugsvondsten Havengebied Amsterdam (Bron: Douane)

2020: 1.314 kg cocaïne (4 inbeslagnames)
2019: 32 kg cocaïne (1 inbeslagname)
2018: 70 kg cocaïne (1 inbeslagname)
2017: geen inbeslagnames
2016: 99 kg cocaïne (1 inbeslagname)
2015: 2 kg cocaïne (1 inbeslagname)
2014: 497 kg cocaïne (4 inbeslagnames)
2013: geen inbeslagnames
2012: 185 kg cocaïne (3 inbeslagnames)
2011: 56 kg cocaïne (4 inbeslagnames)

Maar die forse stijging - vorig jaar - zegt eigenlijk niet zoveel. Niemand die tenslotte zeker weet of het daarbij is gebleven. De kans bestaat dat er inderdaad meer cocaïne richting de haven van Amsterdam komt, maar de stijging kan ook te verklaren zijn door intensievere controles. En zolang in de Amsterdamse haven niet alle bulkschepen binnenstebuiten worden gekeerd of die 115 duizend containers uit 2019 stuk voor stuk worden doorzocht, is het gissen. 

"Binnen de criminologie heb je te maken met een dark number", legt Eski uit. "Er is altijd criminaliteit die we niet zullen zien en die ook niet geregistreerd wordt, maar dat wil niet zeggen dat er niets gebeurt. Er wordt dan gezegd: we zien niet zoveel, dus dan zal het ook niet gebeuren. Zo kun je in een hele vicieuze cirkel terechtkomen." Volgens Eski is er in Amsterdam en omliggende gemeenten weliswaar genoeg bereidheid tot samenwerking tussen instanties - en gebeurt dat ook wel. Er moet alleen meer duidelijkheid komen over wat er mogelijk is. 

Tekst gaat verder onder de foto

- Foto: AT5/Luuk Koenen

Ik denk wel dat je een kans laat lopen door geen specifiek ondermijningsteam te hebben in de haven. Het is ergens heel erg te betreuren

YARIN ESKI, CRIMINOLOOG AAN DE VRIJE UNIVERSITEIT

In een eind vorig jaar verschenen verzamelstudie - waar ook Eski aan mee heeft gewerkt - wordt geconcludeerd dat te weinig zicht en toezicht bestaat in de Nederlandse havens, waardoor er maar weinig grip is op (drugs)criminaliteit. En dat zou volgens de onderzoekers kunnen leiden tot het risico op ‘zelfondermijning’. In de verzamelstudie staat:

"Ondermijnende (drugs)criminaliteit is evident(er) in Rotterdam en Zeeland West-Brabant, maar is dat niet in alle Nederlandse havens het geval? De vraag “is het er niet of zien we het niet?” leidt tot een vicieuze cirkel waarbij cijfers zeggen dat niets aan de hand lijkt te zijn, derhalve niets wordt ondernomen, en zodoende cijfers wederom aantonen dat er geen ondermijnend veiligheidsprobleem heerst."

"Daarin schuilt het gevaar dat (toe)zicht zodanig verminderd wordt totdat er een nulpunt bereikt is: geen handhaving op ondermijnende (drugs)criminaliteit. Dat zou de meest desastreuze uitkomst zijn van ondermijningsbeleid, waarmee het, onbewust en ongewild, de eigen aanpak van ondermijning misleidt en, inderdaad, zichzelf ondermijnt."

Een gevaar dat bijvoorbeeld ook op de loer ligt bij het overhevelen van een specialistisch politieteam in de haven van Amsterdam. "Op een gegeven moment de-prioriteer je iets weg. Het bestaat niet en dus kijken we niet. Ik vraag mij af of men dat beseft heeft toen dat team is opgeheven", aldus Eski. 

Een woordvoerder van de politie benadrukt na vragen van AT5 dat de maatregelen als gevolg van de reorganisatie ‘niet lichtzinnig’ zijn genomen. "Het tekort aan capaciteit en de nog steeds constante worsteling om de minimale politiebezetting in de wijken te vullen, maakt dat de politie zich genoodzaakt vindt deze maatregelen te nemen. De politie wil zichtbaar en in de haarvaten van de samenleving blijven en acht deze maatregelen helaas noodzakelijk."

Burgemeester Halsema liet vorig jaar zomer al doorschemeren dat de driehoek zelf ook niet gelukkig is met deze keuze. "De driehoek onderkent dat een aantal van deze maatregelen pijn zal doen. Dat is met name aan de orde daar waar specialistische taken worden overgeheveld naar de basisteams", schreef Halsema aan de gemeenteraad. "Omdat veel van de overgehevelde taken straks voor rekening komen van de 'gewone' agent op straat, is het nog maar de vraag of dat werk nog gedaan kan worden. De extra taken zullen onderdeel zijn 'van de algemene weging inzake de inzet van de beschikbare capaciteit'."

Tekst gaat verder onder de foto
- Foto: AT5/Luuk Koenen

Naast betere informatiedeling en meer (toe)zicht in de havens moet er volgens de criminologen ook meer nationale focus komen op integriteit. "Integriteitsbewustzijn en -handhaving zijn uiterst belangrijk om streng te hanteren binnen de organisatie, en zou in principe het beginsel moeten zijn van welk beleid ter bestrijding van ondermijnende (drugs)criminaliteit dan ook."

"Het is nu juist déze essentiële bewustwording die nauwelijks aandacht krijgt in de havens. Er zijn wel programma’s en men heeft op papier het integriteitsbeleid op orde, maar dit blijkt vaak een wassen neus – corruptie wordt vooralsnog als een taboe onderwerp ervaren", schrijven de onderzoekers in de verzamelstudie. 

Het havenbedrijf vindt het van belang dat de politie aanwezig blijft in het gebied en de risico’s van het havengebied kent. We blijven hierover in gesprek om te borgen dat het veiligheidsniveau op norm blijft

Woordvoerder Havenbedrijf Amsterdam

Port of Amsterdam laat weten dat alle medewerkers die in de haven werken in het bezit moeten zijn van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). "Vanuit de havenbeveiligingswet moeten haventerminals en havenbedrijven voldoen aan beveiligingsmaatregelen om onder andere drugscriminaliteit tegen te gaan. De coördinerende rol hiervoor ligt bij de Havenmeester Daarnaast zijn medewerkers van het havenbedrijf getraind om afwijkingen en criminaliteit te herkennen en deze direct te melden bij de politie", aldus een woordvoerder. 

Het havenbedrijf zegt verder dat alle containerterminals in de haven een beveiligingsplan moeten hebben conform de havenbeveiligingswet. "De Havenmeester toetst het plan aan de vereisten en kijkt of de beveiliging in orde is."

Op de vraag hoe het havenbedrijf aankijkt tegen de reorganisatie bij de Dienst Infrastructuur van de Amsterdamse politie zegt de woordvoerder: "Het havenbedrijf vindt het van belang dat de politie aanwezig blijft in het gebied en de risico’s van het havengebied kent. Dit geldt in het bijzonder voor politiemensen die ook de bedrijven in ons gebied goed kennen en hun netwerk hebben opgebouwd zoals de wijkagenten. We blijven hierover in gesprek om te borgen dat het veiligheidsniveau op norm blijft."

Download de app

🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app via de App Store of de Google Play Store.