Natuurlijk Noord-Holland: Stuivende duinen in Nationaal Park Zuid- Kennemerland

Tussen de hoge bomen van Duin en Kruidberg vliegen meesjes, boomklevers en merels af en aan. Een specht roffelt op de bomen en als verslaggever Stephan Roest met boswachters Jowien en Eveline van Natuurmonumenten richting het landhuis loopt, zien ze twee eekhoorns die een voorschot nemen op de lente.

De valleien zijn hier diep en de hoge duinen zorgen voor beschutting tegen de wind. Er is windkracht zeven à acht voorspelt voor vandaag, maar daar merken ze hier niet veel van. "Dit is het oude parkgedeelte dat het dichtst tegen het landhuis aan ligt", vertelt Eveline. "De taxus en rhodondendronstruiken die hier staan, zijn ooit aangeplant als decoratie. Omdat ze in de winter groen blijven, kon men toch een beetje beschut wandelen in de winter." En dat is precies wat we doen.

"De ijskelder die hier aan de voet van het duin is ingegraven is nu een overwinteringsplek voor vleermuizen. Vroeger werd de kelder in de winter gevuld met blokken ijs uit de vijver. Die werden op stroo gelegd en konden zo tot ver in de zomer gebruikt worden om voedsel en wijn mee te koelen."

Artikel gaat verder onder de foto

Levende maaimachines

Als ze het pad, de Zeeweg, aflopen, pikt de wind wat op. Het drietal wandelt langs een monumentale eik en zien hier en daar de eerste sporen van beheer: knaagsporen op bomen en struiken. Eveline: "Dat zijn onze paarden die dat doen." Er lopen ook Schotse hooglanders door het gebied, maar die knagen niet aan de bomen. "Koeien eten wel takjes en twijgen, maar ze kunnen niet zo de bast van een boom af knagen. Runderen hebben alleen tanden in hun onderkaak. Paarden hebben onder- en boventanden, die kunnen dat wel.

Bomen waarvan de bast helemaal is afgepeld, sterven af. Dat zien we graag zodat het open duin niet door bomen wordt overwoekerd." De Schotse hooglanders hebben weer een andere functie. "Die eten met name de wat lagere struiken en het hoge gras. Vroeger deden konijnen dat, maar die zijn door ziekten bijna volledig uit het duin verdwenen. Dat duin verruigt daardoor en dan hebben de zeldzame duinplanten als parnassia en het duinviooltje die we hier graag zien geen kans meer." De grazers zijn dus levende maaimachines die op een bijna natuurlijke manier helpen om de zeldzame duinvegetatie in stand te houden.

Artikel gaat verder onder de foto

Nog verder naar het westen hebben banden van trekkers en graafmachines diepe sporen achtergelaten in het zand. Er liggen rijplaten over het pad en dat alles maakt een indruk die met natuur niet zo veel meer te maken heeft. "Deze vallei was compleet overwoekerd door Amerikaanse vogelkers."

Jowien laat een foto zien die op een picknicktafel naast het pad is aangebracht. De vallei voor ons die nu kaal is, is op de foto helemaal dichtgegroeid met struiken. "Dat was allemaal vogelkers, een struik die hier van oorsprong niet voorkomt en die alles verdringt. We hebben nu groot onderhoud laten doen door een aannemer zodat we er de komende jaren van verlost zijn. Als we het bijhouden natuurlijk."

Als straks het werk is gedaan en het zand is geëgaliseerd zal het nog wel een heel groeiseizoen duren voordat de meeste sporen van de werkzaamheden zijn uitgewist. De steeds verder aantrekkende wind zal daarbij helpen.

Artikel gaat verder onder de foto

Stuivende duinen

Als de verslaggever samen met de boswachters een kilometer of wat richting zee een duintop willen beklimmen, moeten ze zich echt tegen de storm in opwerken. De ogen van Eveline beginnen te tranen en het haar van Jowien wappert alle kanten op. Het uitzicht is spectaculair: gras ,bomen en struiken hebben plaats gemaakt voor een grote zandvlakte die door de storm overal in beweging is. Vele tonnen zand gaan door de lucht van west naar oost.

Langzaam rolt het zand als door een bulldozer voortgeduwd over de vegetatie heen. Op sommige plekken is de laag al meters dik en steken enkel nog de boomtoppen boven het zand uit. Jowien is enthousiast: "Dit is nou precies wat we wilden. We hebben aan de westkant van dat duin de bovenste vegetatielaag weggehaald zodat het onderliggende zand weer aan de oppervlakte is gekomen. De wind, die hier meestal uit het westen waait, heeft daar vat op gekregen en het het hele duin komt zo in beweging! Zand wordt aan de westkant door de wind opgepikt, over het duin heen geblazen en aan de andere kant slaat het weer neer. Dit duin wandelt als het ware richting het oosten."

Het nut? "Zo komt er weer dynamiek in het duin dat nu verjongen kan met bijbehorende planten en dieren. Veel insecten en reptielen kunnen moeilijk overleven als alles is volgroeid met grassen en struiken. Zandbijen en de zandhagedis hebben niet voor niets zand in hun naam."

Artikel gaat verder onder de foto

Het is voor de wandelaars soms even wennen. Je treft ineens een graafmachine aan in de natuur, het pad wordt over genomen door een stuivend duin en waar even te voren nog een groen duin was, kijk je ineens aan tegen een lege vlakte. Maar zo was het vroeger dus altijd, voordat wij mensen de stuivende duinen vastlegden met helmgras en bomen. Stuivende duinen, dat is natuur!