In de eerste helft van 2021 moeten 2.228 statushouders gehuisvest worden, verspreid over diverse gemeenten in Noord-Holland. In de tweede helft van 2020 waren dat er nog 1.070. Dat is dus een verhoging van circa 108 procent. Dat  blijkt uit een eerdere brief van staatssecretaris Broekers-Knol van Asiel en Migratie en minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken. 

En die verhoging leidt tot veel onbegrip bij Noord-Hollandse gemeenten. Zo moeten gemeenten in de regio Alkmaar in de eerste helft van 2021 in totaal 232 statushouders van woonruimte voorzien. Te veel, zeggen Alkmaar, Heerhugowaard, Langedijk en de BUCH-gemeenten. Zij schreven daarom een brandbrief aan de staatssecretaris.

Grote onvrede

Ook andere gemeenten geven aan met de nieuwe taakstelling voor een moeilijke uitdaging te staan. Waaronder de gemeente Amsterdam, Uithoorn, Velsen en verschillende gemeenten in West-Friesland. Zo laat de woordvoerder van gemeente Medemblik weten: "De vraag naar woningen in onze gemeente is hoog, dus dit is een behoorlijke opgave." De woordvoerder van de gemeente Amsterdam zegt hierover: "Wij zijn ongelukkig met de grilligheid van het kabinet en willen dat er vanuit het Rijk meerjarig vooruit wordt gekeken naar de huisvesting van kwetsbare groepen." 

De gemeente Amsterdam geeft aan verblijfsgerechtigden graag van woonruimte te willen voorzien, maar wil andere kwetsbare groepen ook de aandacht geven die zij nodig hebben. Bovendien had Amsterdam ook voor de verhoging al moeite met het bieden van voldoende huisvesting aan statushouders,  zo blijkt uit cijfers van de voorgaande jaren. Ook gemeenten als Aalsmeer, Enkhuizen, Haarlemmermeer en Laren kampten tot en met 2019 al met flinke achterstanden.

Dat geldt niet voor de gemeente Uithoorn, die de laatste jaren juist goed op schema lag. Volgens een woordvoerder van de gemeente komt dat door een goede samenwerking met de woningcorporatie en met VluchtelingenWerk Nederland.

Toch wordt de laatste verhoging ook Uithoorn te veel. "In het eerste halfjaar van 2021 gaat het om een ​​verdubbeling van het aantal. Dat is voor ons een grote opgave, omdat de druk op de woningmarkt groot is en de wachtlijst voor een sociale huurwoning lang is. Wij zijn dan ook met de provincie in gesprek over het bieden van ondersteuning."

Oorzaak 

Een belangrijke oorzaak van de grote toename in het aantal statushouders, ligt volgens VluchtelingenWerk Nederland in problemen bij de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND). Door vertragingen in de afhandeling van veel procedures zijn daar volgens de stichting al jaren achterstanden, wat geleid zou hebben tot overvolle asielzoekerscentra. Vorig jaar is er een speciaal team samengesteld om de problemen op te lossen en verbeteringen door te voeren.

"Hierdoor worden nu in korte tijd veel meer aanvragen in behandeling genomen en afgehandeld. Dit leidt tot meer vraag naar woningen, waardoor gemeenten nu in één keer een hele grote groep statushouders moeten huisvesten", zegt de woordvoerder. Zij geeft aan dat VluchtelingenWerk Nederland begrijpt dat veel gemeenten zijn geschrokken van de nieuwe eisen. "De gemeenten zijn veel te laat gewaarschuwd."

Hoewel de oorzaak van het probleem dus bij de IND lijkt te liggen, hoopt VluchtelingenWerk Nederland dat de Noord-Hollandse gemeenten alles op alles zetten om de doelgroep een dak boven het hoofd te bieden. "Anders hebben deze mensen straks geen eigen bed om in te slapen." Ook de huidige asielzoekerscentra zijn namelijk overvol en het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) heeft moeite om nieuwe opvanglocaties te vinden. 

Maar in het bieden van huisvesting aan een grote hoeveelheid statushouders, mag volgens VluchtelingenWerk Nederland vanuit Den Haag best iets tegenover staan. "Gemeenten mogen van het Rijk verwachten dat de problemen in het asielsysteem nu voor eens en altijd worden opgelost. Er moet een einde komen aan de problematieken bij de IND, zodat we niet over drie jaar opnieuw met dezelfde knelpunten zitten", zegt de woordvoerder.

Stefan van Schaik, directeur bestuurder bij Wooncompagnie met ruim 14.000 sociale huurwoningen verspreid door Noord-Holland, ziet naast de vertragingen bij de IND nog een belangrijke oorzaak voor de problemen waar de gemeenten nu tegenaan lopen: "Het Rijksbeleid was de afgelopen jaren gericht op het kleiner en specifieker maken van de sociale huursector",  zegt hij.

Groter, gevarieerder en toegankelijker

"De nieuwbouwproductie is al jaren lager dan de stijging van het aantal huishoudens." Van Schaik benadrukt dat de sociale huursector snel groter, gevarieerder en toegankelijker moet worden. Ondertussen zal de woningcorporatie de gemeenten waar zij actief zijn zoveel mogelijk ondersteunen bij het invullen van de taakstelling rondom de huisvesting van statushouders.