Historische verenigingen willen 'beschermheer' van West-Fries cultureel erfgoed

Al lopend door de binnenstad van Enkhuizen begint het bloed van Gerrit Vermeer sneller te stromen. Hij geniet van de panden in de historische binnenstad, maar de staat van de monumenten baart hem zorgen.

Sinds 1984 is de monumentenzorg In Nederland gedecentraliseerd, waardoor de gemeentes nu zorg moeten dragen voor het behoud van hun monumenten. Voor veel gemeentes is dat een lastige taak, licht Vermeer toe. "Voor monumentenzorg is vaak geen geld, geen mankracht en geen aandacht. Dit geldt voor grote delen van Nederland. Daar waar wel een goede wil was, wordt dit nu gesmoord door corona: bezuinigingen worden draconisch en dat heeft ook zijn weerslag in erfgoedbeleid."

Beleid is te zien in straatbeeld

Ook Enkhuizen staat voor een lastige taak. De stad kent met zo'n 570 monumenten op 19.000 inwoners een grote monumentendichtheid. Een taak die de gemeente boven het hoofd groeit, denkt Vermeer: "Zo'n last van zoveel monumenten is heel erg groot voor een stad als Enkhuizen."

De gevolgen van het monumentenbeleid zijn direct terug te zien in het straatbeeld. Vermeer staat stil bij de Snouck van Loosenkerk aan de Breedstraat, van origine een oud pakhuis: "Dit is één van onze probleempanden. Dit gebouw staat hier al dertig jaar leeg, te vervallen en is in verschrikkelijke staat. Het staat te rottten, binnen ruik je allerlei biologisch leven dat bezig is met het pand." 

Stilstand is achteruitgang

Ina Broekhuizen, voorzitter van Historische Stichting De Kromme Leeck kent de problemen. Ook de gemeente Medemblik waar zij actief is, heeft vele monumenten maar het aantal middelen is beperkt. "Gemeente Medemblik heeft twee jaar geleden een initiatief ontwikkeld waarbij we met alle historische verenigingen bij elkaar gekomen zijn, maar daarna bleef het heel stil."

Ook de gemeente erkent te worstelen met de opdracht van monumentenzorg. "Wij kennen de wens van de verenigingen om een actiever monumentenbeleid te voeren maar gelet op de financiële positie van de gemeente, waar nadrukkelijk bezuinigd moet worden, zijn hier niet tot nauwelijks middelen voor beschikbaar om aan die wens te voldoen."

Er is op dit moment in haar gemeente geen geld voor monumentenzorg, maar volgens  Broekhuizen is er nog wel veel te doen. "Provinciale monumenten zijn nu gemeentelijke monument geworden, maar daarnaast zijn er heel veel meer panden die er voor een monumentenstatus in aanmerking komen en beschermd zouden moeten worden." 

Mankracht bundelen

Het verschilt nu sterk per gemeente hoeveel inzet er is voor de monumentenzorg. De gemeente Hoorn heeft een 'degelijk' ambtenarenapparaat voor het erfgoed van 3,5 ambtenaar, maar is hierin volgens Vermeer de enige. "De meeste zorg ligt in handen van vrijwilligers. Hierdoor hebben we de afgelopen jaren veel onheil kunnen voorkomen, maar onze middelen zijn ook beperkt. Onze rol is niet om te handhaven, dat is aan de gemeente."

De gemeente Enkhuizen heeft op dit moment geen mankracht specifiek op monumentenbeleid, maar er loopt een wervingsprocedure. In de gemeente Medemblik heeft één ambtenaar een dag per week te besteden aan erfgoedbeleid.

Verschillende historische verenigngen in West-Friesland hebben nu het plan gevat de gemeentes te vragen de mankracht te bundelen. "Gooi de mankracht op een hoop, zodat er in ieder geval één persoon West-Friesland breed hand en spandiensten kan verrichten." Ook Ina ziet hier een oplossing in voor haar gemeente. "Niet elke gemeente kan zo'n persoon fulltime benoemen, een gezamenlijke rentmeester kan dan een oplossing zijn."