💪🏻 Stroop jullie mouwen maar op: deze route legde jouw vaccin af

Het Europees Medicijn Agentschap (EMA) heeft tot nog toe twee vaccins goedgekeurd. Wie de komende weken wordt gevaccineerd krijgt óf het Pfizer/Biontech-vaccin óf het Moderna-vaccin. Dat zijn beide vaccins van Amerikaanse farmaceuten, al worden die niet uitsluitend in de Verenigde Staten geproduceerd. Het derde vaccin, waar het EMA zich momenteel over buigt, is dat van de Brits-Zweedse farmaceut AstraZeneca. 

Allereerst het Pfizer/Biontech-vaccin: op haar website meldt farmaceut Pfizer dat de 1,3 miljard vaccins die dit jaar wereldwijd worden geleverd op twee locaties worden geproduceerd. Een van die locaties is de plaats Kalamazoo in de Amerikaanse staat Michigan, de andere fabriek staat in het Belgische Puurs, zo'n twintig kilometer ten zuiden van Antwerpen, langs de A12 richting Brussel. 

Van Puurs (B) naar Oss (NB)

Hoewel het Pfizer-vaccin veel landen door de lucht bereikt, hoeven er voor Nederlandse vaccins dus geen vliegtuigen te worden ingezet. Het vaccin wordt door Pfizer vanuit Puurs in bulk over de weg naar het bedrijf Movianto in Oss gebracht. 

Dat gebeurt niet in simpele kartonnen dozen, maar in dozen die voor een groot deel gevuld zijn met droogijs. Dat droogijs moet ervoor zorgen dat het vaccin ook onderweg een temperatuur van rond de -70 graden celcius behoudt, want vooralsnog kan de werking alleen bij die enorm lage temperatuur worden gegarandeerd. 

De Amerikaanse farmaceut onderzoekt momenteel wel of het vaccin ook op koelkasttemperatuur kan worden bewaard, zo meldde de Vlaamse omroep VRT gisteren. Als dat zo is, heeft dat grote voordelen voor transport en opslag, en uiteindelijk ook voor de vaccinatiecampagne. 

Eenmaal in Oss aangekomen - een ritje van 150 kilometer en ruim twee uur -  wordt het vaccin door Movianto gebotteld en opgeslagen in vriescellen, totdat het klaar is voor transport naar de eindgebruiker. De afgelopen weken waren dat vooral ziekenhuizen, die hun personeel in de acute zorg hebben ingeënt, maar de afgelopen dagen zijn ook de GGD's van de eerste voorraden voorzien.  

Inmiddels zijn de eerste dozen met ampullen met het Pfizer-vaccin naar de 25 GGD-regio's gebracht. Eenmaal bij de GGD's worden ze niet langer ijs- en ijskoud, maar in speciale koelkasten bewaard, waardoor verondersteld wordt dat ze nog maar een beperkte periode werkzaam zijn. "We bewaren ze bij een temperatuur van 5 graden", zegt Harry Katstra van de GGD Hollands Noorden. "Dan zijn ze ongeveer 4 à 5 dagen houdbaar." 

Vanwege de beperkte houdbaarheid wordt het vaccin dus in etappes geleverd. Bij de levering wordt vanzelfsprekend ook rekening gehouden met de maximale capaciteit van de vaccinatiestraat, al draait de straat in Alkmaar voorlopig nog maar op halve kracht, vertelt Katstra.

"We hebben acht vaccinatielijnen waar tussen 8.00 uur 17.00 uur iedere vijf minuten iemand kan worden gevaccineerd", vertelt Katstra. Een snelle rekensom leert dat er in theorie dan dagelijks (8 x 12 x 8, red.) 768 mensen kunnen worden ingeënt, maar zo'n vaart zal het in het begin zeker niet lopen. Omdat van de acht vaccinatielijnen vanaf vandaag  de helft geopend is, zullen er voorlopig dagelijks maximaal rond de 384 mensen een prik krijgen. 

Dat 'maar' de helft van de vaccinatielijnen in Alkmaar is geopend, heeft alles te maken met schaarste. Volgens de EU-verdeelsleutel zou Nederland in het eerste kwartaal van dit jaar 2,5 miljoen doses moeten krijgen. Maar omdat iedereen binnen drie weken na de eerste inenting met het Pfizer-vaccin een tweede keer moet worden gevaccineerd, is die hoeveelheid dus voldoende voor 1,25 miljoen Nederlanders. 

Daarnaast heeft Pfizer simpelweg meer tijd nodig om voor alle Europese burgers vaccins te produceren. "We hebben genoeg personeel en capaciteit", zegt Katstra. "Dus als het moet kunnen we snel opschalen." 

Vaccinatietijdlijn

Uit de vaccinatietijdlijn van het ministerie (zie hieronder) blijkt welke groepen er dit kwartaal worden ingeënt. Inmiddels zijn 30.000 à 40.000 medewerkers in de acute zorg gevaccineerd. Vanaf vandaag komen er in totaal zo'n 273.000 medewerkers van verpleeghuizen en kleinschalige woonvormen aan bod.

Medewerkers in de gehandicaptenzorg en thuiszorg - zo'n 462.000 in totaal - kunnen volgens de tijdlijn vanaf begin februari bij de GGD  hun eerste prik halen. Een groot deel van hen zal niet het Pfizer-vaccin, maar het AstraZeneca-vaccin krijgen, zo is de verwachting. Dat geldt naar verwachting ook voor medewerkers van verpleeghuizen die in februari voor het eerst worden gevaccineerd. 

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Om bureaucratie en transport tot een minimum te beperken worden die AstraZeneca-vaccins op meer dan twaalf plekken in de wereld geproduceerd, meldt het bedrijf op haar website. Daaronder zijn India en Engeland, maar ook Nederland. Begin december maakte de farmaceut wereldkundig dat het een contract heeft gesloten met het biotech-bedrijf Halix BV uit Leiden. Daarmee is het AstraZeneca-vaccin - als het straks is goedgekeurd - voor Nederlanders waarschijnlijk het duurzaamste vaccin. 

Volgens de vaccinatietijdlijn van het ministerie gaan de GGD's eind februari ook het Moderna-vaccin toedienen. Daarvoor komen naar verwachting 'mobiele thuiswonenden vanaf 60 jaar' in aanmerking, al kunnen zij ook het Pfizer/Biontech of het AstraZeneca-vaccin krijgen. 

Zwitserland

Dat Moderna-vaccin is inmiddels beschikbaar in Nederland, al heeft het daarvoor wel een iets langere weg moeten afleggen dan het Pfizer-vaccin. De Moderna-vaccins voor Nederland (en een groot deel van de vaccins de rest van de wereld) worden namelijk niet in België, maar in Zwitserland gemaakt. Moderna maakt zelf ook vaccins, maar besteedt het grootste deel uit aan de Lonza Group. Dat bedrijf kan in haar fabriek (zie foto hieronder) in het plaatsje Visp dagelijks 800.000 doses vaccin maken, maar fabriceert ook in de Amerikaanse staat New Hampshire.

Tekst gaat verder onder de foto

Zodra de Moderna-vaccins klaar zijn worden door transportbedrijf Kuehne+Nagel opgeslagen en vervoerd. Groot verschil met het Pfizer-vaccin is dat het Moderna-vaccin niet bij -70 graden celsius, maar bij 'slechts' -20 graden celsius moet worden bewaard. Het transportbedrijf zegt alleen al over zo'n tweehonderd farmaceutische vrachtauto's te beschikken die de vaccins op temperatuur kunnen houden. Die vrachtwagens rijden dus óók naar Movianto in Oss, waar de vaccins worden opgeslagen.  

Zoals gezegd verspreidt Movianto de vaccins onder de GGD-regio's. In Noord-Holland zijn dat vijf regio's: Hollands-Noorden, Amsterdam, Kennemerland, Zaanstreek-Waterland en Gooi en Vechtstreek. Amsterdam is eerder deze week al begonnen met het inenten. Dat gebeurt in de Rai, waar verpleeghuismedewerker Dickey afgelopen week de eerste was. 

Tekst gaat verder onder de video

Waar de GGD-regio Amsterdam conferentiecentrum Rai heeft aangewezen als vaccinatielocatie, is dat voor de GGD-regio Hollands Noorden een tent met een oppervlakte van 150 vierkante meter op een festivalterrein aan de Olympiaweg.

In de regio Zaanstreek-Waterland is gekozen voor sporthal De Beuk in Purmerend, in de regio Gooi en Vechtstreek een paviljoen op het terrein van de Koninklijke Visio in Huizen, en in Kennemerland is dat het XL-test paviljoen op parkeerterrein P4 van Schiphol. 

Schiphol 

Over Schiphol gesproken: bij de distributie van de vaccins voor Nederland speelt onze luchthaven nauwelijks een rol. De vaccins die we de komende maanden met z'n allen ingespoten krijgen, komen allemaal over de weg - via Oss - naar Noord-Holland.

Op wereldwijde schaal speelt KLM trouwens wel een belangrijke rol bij de distributie van de vaccins. KLM Cargo doet het vaccintransport van bijvoorbeeld Azië naar Zuid-Amerika, of van Azië naar Afrika, laat het bedrijf aan NH Nieuws weten. "Het kan nog zijn dat KLM ook vaccins voor Nederland gaat vervoeren, maar nu nog niet", aldus een woordvoerder. "Maar we zijn er wel klaar voor."  

Achtduizend Boeings 747-vrachtvliegtuigen

De hoeveelheid vaccins die de komende tijd wereldwijd door de lucht wordt vervoerd, is desalniettemin gigantisch. "Organisatie IATA (Internationale Air Transport Association) heeft berekend dat heeft berekend dat voor de distributie van een enkele dosis vaccin voor 7,8 miljard wereldburgers 8.000 747-vrachtvliegtuigen nodig zijn", aldus Schiphol in een persbericht.