Hoofdofficier De Beukelaer wil preventief fouilleren

"Als je het bij het invoeren van preventief fouilleren over etnisch profileren hebt, als dat je insteek is, dan zeg ik: ja, inderdaad, daar moeten we heel erg mee oppassen. Maar mijn insteek is echt een andere: de burger mag óók verwachten dat de overheid in zijn wijk het wapengebruik komt terugdringen. En dat die burger zegt: goh, blij dat de overheid er is om te fouilleren. Dan worden die wapens er misschien uitgehaald", zegt De Beukelaer. Wel wil hij ervoor waken dat het uitmondt in etnisch profileren. "Dan is het middel erger dan de kwaal."

In de gemeenteraad is al maanden discussie over de inzet van preventief fouilleren. Begin dit jaar opperde hoofdcommissaris Paauw voor herinvoering van het middel naar aanleiding van een zorgwekkende trend onder jongeren en jongvolwassen, die het volstrekt normaal lijken te vinden met een wapen de straat op te gaan. 

Namens de driehoek kwam burgemeester Halsema met een plan, omlijnd door waarborgen die ervoor moeten zorgen dat etnisch profileren geen kans meer zou maken. Maar het plan ging deze zomer van tafel vanwege wereldwijde protesten naar aanleiding van de gewelddadige dood van George Floyd in de Verenigde Staten. De demonstratie op de Dam gaf volgens de burgemeester aan dat de materie op dat moment te gevoelig lag. 

Maar na verschillende geweldsincidenten in het najaar laaide de discussie weer op. Toen coalitiepartijen PvdA en de SP voorzichtig overstag gingen, zag Halsema eind augustus voldoende draagvlak in de raad en zei ze alsnog toe een proef met preventief fouilleren te beginnen. Die zou na de wapeninleveractie van begin november moeten plaatsvinden. 

"Ik ga ervan uit dat we het gaan invoeren. Dat is de inzet die ik als OM heb. Wij hebben het er in december in de driehoek over. Als we het besluiten in de driehoek - en het is echt een driehoeksbesluit - dan moeten we het ook snel gaan doen", vertelt de hoofdofficier van justitie. 

Hij schetst dat de driehoek bewust heeft gewacht op de wapeninleveractie van begin november. "We doen het altijd in samenhang. Als je dan daarna - als we preventief fouilleren zouden invoeren - zegt: hier ben ik met een wapen, dan zeggen wij in ieder geval bij de rechter dat hij de kans heeft gehad om z'n wapen in te leveren. Hij heeft die kans niet gepakt. Ja, dan moet hij ook bij de rechter komen. En graag met een hogere straf."

De Beukelaer verwijst naar het nieuws dat Amsterdamse jeugdrechters hogere straffen opleggen voor wapenincidenten dan hun collega's elders in het land. "Omdat ook rechters en officieren zien: dit gaat echt een verkeerde kant op. En dan hebben we er ook een taak in." De nieuwe hoofdofficier maakt zich - net als de burgemeester en de hoofdcommissaris - grote zorgen over het wapengeweld onder jongeren in de stad. Zo was er vorige week nog een steekincident bij een school. De tweede in korte tijd. 

Uit cijfers blijkt dat het wapenbezit onder jongeren de afgelopen drie jaar fors is gestegen. "Een veelkoppig probleem dat allerlei instanties aangaat",  volgens de Beukelaer: van de Raad voor de Kinderbescherming, de gemeente, scholen tot ouders. "Ouders zéker. Er zijn ouders die zeggen: ik weet het ook niet met mijn kind, help mij. Dan is de overheid graag bereid om te helpen. Er zijn ook ouders die zeggen: heel goed dat mijn kind een wapen heeft, want als hij ruzie krijgt, heb ik liever dat hij als eerste steekt. Die moeten we wel hard aanpakken."

De Beukelaer begon halverwege augustus als baas van het Amsterdamse Openbaar Ministerie. Daarvoor was hij jarenlang plaatsvervangend hoofdofficier in Rotterdam, waar hij samenwerkte met Frank Paauw, die nu hoofdcommissaris is in Amsterdam. Politie en justitie in de Maasstad gebruiken preventief fouilleren al jaren. "Ik heb in de functies die ik hiervoor heb gehad eerlijk gezegd nog nooit discussie gehad over de inzet van het middel."

"We zoeken misschien naar beren op de weg die er niet zijn. Ik vind dat de gemeenteraad, als democratisch orgaan, daar zeker iets van moet vinden, maar ze gaan er niet over", stelt de OM-topman. Vooral de nadruk op dat laatste zinnetje laat doorschemeren dat het Openbaar Ministerie het middel liever vandaag dan morgen inzet om het wapenbezit en -gebruik in de stad aan te pakken.