Eendenkooi 't Zand: vroeger een dodelijke val, nu een natuuroase tussen de akkers

Chris vertelt dat het meeste werk in de kooi door vrijwilligers wordt verzet. "Als boswachter van Landschap Noord-Holland heb ik nog meer natuurgebieden onder mijn hoede. Alleen bij het vangen en ringen moet ik er echt bij zijn, daar draait het allemaal om." Als er even later een ijsvogel neerstrijkt op een paaltje in het water is Chris dolenthousiast. "Dat is het beste bewijs dat het met de rust en de natuur in deze kooi wel goed zit."

Al sinds 1608 worden er eenden gevangen in de eendenkooi van 't Zand, net onder Den Helder. Al die tijd is de techniek niet veranderd. "Je begint met een mooie grote plas water waar je je staleenden op houdt", zegt Chris. "Dat zijn min of meer tamme eenden die hier broeden en door mij gevoerd worden. Die trekken de wilde eenden aan die overvliegen of die ze op het land hier omheen ontmoeten en meelokken naar de kooi."

Beschutting

De kooi zelf wordt omzoomd door een flinke houtsingel die de waterplas windvrij houdt en bovendien het omliggende land aan het zicht onttrekt. "De eenden willen beschutting." In iedere hoek van de rechthoekige plas is een meterslange sloot gegraven van de plas af: de vangpijpen. Evenwijdig aan iedere pijp staan rieten schermen. Daar doet de kooiker zijn werk.

"Als er veel wilde eenden op de plas zitten, gooi ik van achter de eerste schutting tarwe in het begin van de sloot. De staleenden duiken er meteen op en de wilde eenden volgen hun voorbeeld. Ik loop steeds verder die sloot langs, van de plas af. Door steeds wat voer te gooien lok ik de eenden steeds verder de fuik in, wat is die sloot eigenlijk." De kooiker krijgt daarbij hulp van zijn hond. Dat is een klein hondje van een speciaal ras: een kooikershondje.

Met zijn pluimstaart zwaaiend wordt het hondje door de kooiker steeds tussen de rietschermen doorgestuurd. De kooiker zelf blijft uit zicht maar het hondje prikkelt de eenden om er achter aan te gaan. "Misschien komt het door hun instinct om een roofdier, bijvoorbeeld een vos, in de gaten te houden. Immers; als je jouw vijand achtervolgt en in de gaten houdt, kan hij jou niet verrassen in een hinderlaag. Hoe dan ook; het werkt."

De pijp uit

Als de eenden aan het eind van de vangpijp zijn, loopt de kooiker terug naar het begin van de pijp, wederom voor de eenden aan het zicht onttrokken door de rieten schermen. Hij springt dan ineens tevoorschijn waardoor de wilde eenden schrikken en opvliegen. Instinctief vliegen ze van de kooiker af naar het uiteinde van de vangpijp waar de bomen expres zijn weggekapt zodat daar de open lucht de suggestie wekt van een ontsnappingsroute. Ze vliegen daar tegen een fijn net aan en komen op de grond terecht in een kist waarvan de kooiker het luikje laat dichtklappen."En daar gaan ze de pijp uit, zoals dat heet'" Nou ja, niet echt meer. "Vroeger werden de eenden die hier werden gevangen naar de stad gebracht om te eindigen op tafel. Nu doen we dat hier niet meer, Ik ring de eenden en daarna laat ik ze weer los."

Sufferd

Het werk van Chris en zijn vrijwilligers is belangrijk. Een cultuurhistorisch monument wordt zo in ere gehouden en door het ringonderzoek weten we veel over waar onze vogels vandaan komen en naar toe gaan. "Ik heb hier een wintertaling geringd die jaren later helemaal in het noorden van Siberië is teruggevonden. Een wilde eend met mijn ring om broedt al een paar jaar iedere zomer in een parkje in Helsinki, in Finland. Dat is een dikke tweeduizend kilometer verderop. Als je denkt dat zo'n parkeend maar een sufferd is die niet meer met de natuur te maken heeft en die alleen maar teert op het brood dat jij hem voert, heb je het dus mis."

Om meer van dit soort gebieden aan te komen en natuur te herstellen is Landschap Noord-Holland begonnen met het Natuurfonds. Publiek wordt gevraagd geld te doneren. Voor iedere 7 euro kan één vierkante meter bollenland, of weiland worden gekocht om te worden teruggegeven aan de natuur. Zo worden bestaande natuurgebieden met elkaar verbonden of zelfs uitgebreid. Rondom Eendenkooi 't Zand zijn weilanden gekocht waar nu het water in de sloten op een hoger peil staat. Ook blijft er veel meer gras en riet staan aan de rand van de sloot. "Daar houden insecten van", zegt Chris tevreden. "Van dat natte lange gras- en rietland. Eenden kunnen nu ook weer broeden langs de sloot. De pullen eten zich rond aan de insecten, essentieel in de eerste weken van het leven van een jonge eend."

Misschien wordt ie later wel door Chris gevangen en met een ring aan zijn poot de wijde wereld in gestuurd.