Plaatsingsbeleid Amsterdamse scholen op de schop, 'eigen jeugd eerst' is alternatief

Eerst even een blik op de huidige situatie: scholieren uit Amsterdam en randgemeenten die naar een Amsterdamse middelbare school willen, vullen enkele maanden voor het einde van het schooljaar een lijst met voorkeursscholen in. Scholieren die hun onderwijscarrière in het vmbo vervolgen vullen 4 (vmbo-b en vmbo-k) of 6 (vmbo-t) scholen in, havo- en vwo-scholieren in spe noteren 12 scholen. 

Omdat sommige scholen populairder zijn dan andere scholen, en er plaatsingsgarantie (een leerling moét een plaats op een één van de scholen op de voorkeurslijst krijgen), wordt er geloot. Iedereen krijgt een willekeurig lotnummer toebedeeld, waarbij geldt dat scholieren met lagere nummers meer kans maken op de school die hoog op hun lijst staat.

Via dit systeem, dat na lang gesteggel in 2015 werd ingevoerd, is afgelopen jaar 80 procent  op de school van de eerste voorkeur geplaatst. Dat lijkt een gunstig percentage, maar moet volgens het OSVO omhoog. Bovendien zijn een kleine driehonderd leerlingen begonnen op een school buiten hun top-5. Hoewel ze die school dus wel zélf hadden ingevuld op de lange lijst, lag hun echte voorkeur dus heel ergens anders. 

Verdriet om tiende school

Dat geldt bijvoorbeeld voor de zoon van Daniel van der Zee, die afgelopen voorjaar te horen kreeg dat hij was ingeloot voor de tiende school van zijn voorkeurslijst. Daniel zag zijn zoon van een enthousiaste jongen in een verdrietige, ongemotiveerde twaalfjarige veranderen. "Het is een traumatische ervaring voor ons geweest." 

tekst gaat door onder de video

"Afgelopen jaar zagen we dat, door het verkleinen van het aanbod aan de voorkant, en meer leerlingen die deelnamen, er minder leerlingen op een school in de top 1, 3 of 5 van hun voorkeurslijst zijn terechtgekomen, en meer leerlingen in de staart, dat wil zeggen laag geplaatst op een school van hun voorkeurslijst", schreef het OSVO vorige maand in een brief aan wethouder Moorman.  

Het kleinere aanbod aan de voorkant, zoals hierboven beschreven, is het gevolg van keuzes die individuele scholen maken, legt Jan Paul Beekman, portefeuillehouder Loting & Matching van het OSVO, uit. "Afgelopen jaar hebben we gemerkt dat het aanbod op populaire scholen iets kleiner is geworden."

Tegelijkertijd is de vraag naar voortgezet onderwijs in Amsterdam licht toegenomen, wat ertoe heeft geleid dat het percentage leerlingen dat op een school hoog op hun voorkeurslijst is terechtgekomen, 'iets minder' is geworden. "Er komen relatief veel leerlingen terecht op een school in de staart van hun lijst, en dat baart ons zorgen", aldus Beekman. 

Sommige ouders nemen geen genoegen met plaatsing op een school in de staart van hun lijst en spannen bijvoorbeeld een kort geding aan, vertelt de portefeuillehouder. Om dat in de toekomst zoveel mogelijk te voorkomen en 'de uitkomst voor leerlingen te verbeteren', heeft het OSVO twee scenario's op papier gezet. Hoewel die nog niet in beton zijn gegoten, wordt tijdens de Algemene Ledenvergadering van het OSVO volgende week maandag besloten welk scenario de voorkeur heeft. 

Eerst plaatsen, dan loten

In het eerste scenario krijgt iedere leerling de vrijheid om zich bij één of meerdere scholen van voorkeur aan  te melden. Scholen met meer beschikbare plekken dan aanmeldingen nemen alle aangemelde leerlingen aan. Scholen met meer aanmeldingen dan beschikbare plekken, gaan loten. In die loting maakt iedere aangemelde leerling evenveel kans. Leerlingen die na de loting niet op de betreffende school terechtkunnen, gaan naar een tweede ronde. 

In die tweede ronde krijgt iedere overgebleven leerling een lotnummer, waarna de leerlingen tijdens een loting een voor een worden geplaatst op een school van voorkeur waar nog wél plek is. Wie bij deze loting als laatste uit de bus komt, loopt in dit scenario nog altijd het risico op een school uit de staart van de lijst terecht te komen, al is die kans volgens OSVO kleiner dan in het huidige scenario. 

Eigen jeugd eerst

In het tweede scenario worden drie groepen onderscheiden: (1) leerlingen die in Amsterdam wonen, (2) leerlingen die op een plek buiten Amsterdam wonen waar geen (of onvolledig) voortgezet onderwijs wordt aangeboden én (3) leerlingen die op een plek buiten Amsterdam wonen waar wél volledig voortgezet onderwijs wordt aangeboden. De eerste groep krijgt voorrang op de tweede groep, en de tweede groep voorrang op de derde groep. 

In de praktijk betekent dit dat een leerling uit Amsterdam-Slotervaart overal in Amsterdam voorrang krijgt op een leerling uit bijvoorbeeld Broek in Waterland. Maar tegelijk dat die leerling uit Broek in Waterland (vanwege het gebrek aan voortgezet onderwijs in die plaats) voorrang krijgt op een leerling uit Zaanstad (omdat in die gemeente wél het hele palet aan voortgezet onderwijs wordt aangeboden). 

Een moeder uit Broek in Waterland is 'geschrokken' van het nieuws. "Ik heb nog drie kinderen die naar de middelbare school moeten, dus we vinden dit zorgelijk." 

tekst gaar door onder de video

Hoewel de scenario's nog niet volledig zijn uitwerkt, schrijft het OSVO dat in bovenstaand scenario de postcode van de basisschool 'als richtlijn wordt gebruikt voor de woonplaats van het kind'. Dat betekent dat kinderen die buiten Amsterdam wonen, maar hun basisschoolperiode op een Amsterdamse school hebben doorgebracht, ook in groep 1 vallen, en dus ook als eerst in aanmerking zouden komen voor een plek op een Amsterdamse middelbare school. 

Vooruitlopen op het scenario dat de voorkeur geniet, wil portefeuillehouder Beekman nog niet. "Het zijn richtinggevende gedachten en die worden nog verder uitgewerkt." Volgende week maandag wordt duidelijk welk scenario wordt doorgevoerd. 

'Zorgen terecht'

"Terecht dat ouders zich zorgen maken", zegt onderwijswethouder Ten Have van Waterland voor de camera van NH Nieuws."En dat doen wij ook. We vinden niet dat Amsterdam kan zeggen dat het huidige systeem - dat met zoveel moeite en wrijving tot stand is gekomen en waar nu consensus over is bereikt - dat dat nu op de schop gaat."