Europa's laatste slagveld van WO2 heeft duidelijke sporen achtergelaten op Texel

"Die laatste maand van de oorlog was rampzalig voor Texel", vertelt Bram van Dijk. Hij werkt als vrijwilliger bij het Luchtvaart- en Oorlogsmuseum Texel. Hij was bijna 7 jaar oud toen de strijd tussen de Duitsers en de Georgiërs losbarstte. "Ze hadden afgesproken om de Duitsers in de nacht van 5 op 6 april met messen om het leven te brengen, dat is een bloedbad geworden."

De Georgische troepen zijn soldaten die door de Duitsers aan het Oostfront krijgsgevangen zijn gemaakt. De omstandigheden in de kampen waren zo zwaar dat ze vaak uit lijfsbehoud zelf kozen om in Duitse dienst te treden. Ze zijn met 800 man sterk, de Duitsers hebben 400 man in het bataljon.  Als het einde van de oorlog nadert, zijn de Georgiërs bang dat Stalin hen als verraders zal zien en dat een veilige terugkeer naar het vaderland onmogelijk is. En dus komen ze in opstand.

"Ze konden de bunkers aan de kust niet in handen krijgen, daar zaten altijd alleen maar Duitse mariniers. Die konden die nacht dus niet worden verrast. Zij konden hun kanonnen ook landinwaarts richten", legt Van Dijk uit bij een wand vol schaalmodellen van de bunkers op Texel. De opstand wordt een fiasco. "De commandant van het bataljon is richting de Zuidbatterij gevlucht en heeft de vaste wal gewaarschuwd."

Ondertussen is de communicatiebunker Texla bij Den Burg in Georgische handen. "Daar kwam de oproep aan alle Texelse mannen om zich te melden bij hoofdman Loladze", legt vrijwilliger Pieter-Jan Kampstra uit. "Ze zeiden dat Texel vrij was. Maar al snel begonnen de beschietingen door de Duitsers op Den Burg. Toen zijn ook de eerste burgerslachtoffers gevallen."

Duitse troepen

Al snel komen er verse Duitse troepen naar Texel om de opstand de kop in te drukken. "Iedereen die een wapen kon vasthouden werd deze kant op gestuurd", zegt Kampstra. Langzamerhand worden de Georgiërs verdreven. Maar wel tegen een hoge prijs voor de Texelaars. De strijd zorgt voor enorme verwoestingen.

De Duitse troepen kammen het hele eiland uit. "Ik weet nog dat ze langs Oosterend kwamen", vertelt Bram van Dijk van het museum. "Ze liepen met 6 meter uit elkaar." De strijd eindigt na twee weken vechten bij de vuurtoren bij De Cocksdorp. "Er is hier heftig geschoten. Een deel van de Georgiërs weet te ontsnappen, maar 45 mannen werden gevangengenomen. Ze moesten zich uitkleden, droegen nog het Duitse uniform en zijn hier hun graf in geschoten."

De overgebleven mannen schuilen bij de Texelaars of in de bossen. Uiteindelijk zullen van de 800 Georgiërs, 228 het eiland levend verlaten. Pas als de Canadezen op 20 mei, 15 dagen na de landelijke bevrijding, aankomen op het eiland, durven beide partijen de wapens neer te leggen. Er zijn tijdens de opstand rond de 600 Duitsers gedood. De strijd kost 117 Texelaars het leven. De opstand is nog altijd een gevoelig onderwerp op het eiland.

Wilt u de genoemde locaties bezoeken?  Het museum en de vuurtoren, hebben te maken met strenge regelgeving rondom corona (momenteel gesloten). Kijk eerst op de websites www.lomt.nl en www.vuurtorentexel.nl en plan uw bezoek.

De beelden in de video komen van Open Beelden en het Nederlands Instituut voor Militaire historie. De foto's komen van het NIOD en Oorlogsmuseum Overloon.