Nieuwe monumentenroute moet oorlogsverhalen Hollands Kroon levend houden

Mark Hakvoort en Chris Dijkshoorn van Stichting Herdenkingspalen Hollands Kroon zijn bezig om een netwerk van veertig monumenten in de gemeente te realiseren: "We willen hiermee de piloten en bemanningsleden herdenken die zijn neergestort. Velen hebben het niet gehaald, maar enkelen hebben het overleefd. Zij zijn verantwoordelijk voor onze vrijheid en we mogen ze niet vergeten."

De eerste van de speciale Herdenkingspalen staan inmiddels op hun plek. "We staan hier bij Vatrop op Wieringen,", vertelt Mark Hakvoort, "Hier is de Amerikaan Ivan Moon neergestort met zijn jager van het type Thunderbolt. Hij begeleidde een grote groep Amerikaanse bommenwerpers. Die vlogen vaak over het Wad om zoveel mogelijk de luchtafweer te ontwijken. Boven de Waddenzee heeft een luchtgevecht plaatsgevonden dat door veel Wieringers gezien is."

Ooggetuige

Bob Sijtsma was als driejarig jongetje ook ooggetuige van de gevolgen van zo'n crash. Boven de boerderij van zijn ouders in de Wieringermeer explodeert op 3 januari 1943 een Lancaster-bommenwerper. De bemanningsleden komen op en rond het erf terecht. "Mijn vader wilde een emmer water uit de put halen maar dat ging niet omdat er een bemanningslid lag. Hier bij de schuurdeur werden de bemanningsleden neergelegd, in een kist gedaan en later door de Duitsers weggehaald." Bij de boerderij komt ook een Herdenkingspaal te staan.

Er zijn alleen al in de Wieringermeer zeker 21 vliegtuigen gecrasht,", vertelt Mark Hakvoort. "We gaan er een route van gaan maken,", zegt zijn collega Chris Dijkshoorn, "Via onze website kunnen mensen dan een tocht downloaden die ze op hun telefoon of navigatie kunnen zetten. Ze komen dan langs de locaties en kunnen via de QR-code alle informatie over de vliegtuigen en hun bemanning vinden." Door de coronacrisis is er iets vertraging opgelopen maar de stichting hoopt zo snel mogelijk nieuwe monumenten te kunnen plaatsen.

Gat in de Dijk

De dramatische crash was niet de laatste ingrijpende gebeurtenis voor de familie Sijtsma in de Wieringermeer. Op 17 april 1945 besluiten de Duitsers om de dijk langs het IJsselmeer op te blazen. De jonge polder stroomt in korte tijd weer vol water. De bevolking is van tevoren gewaarschuwd maar complete dorpen en boerderijen raken verwoest.

"Wij zijn met paard en wagen, volgeladen met huisraad, via de Kwelweg richting Medemblik gegaan", vertelt Bob Sijtsma, "Om 12.15 uur klonken er twee harde klappen. Het was zover." De boerderij van zijn ouders raakte zwaar beschadigd: "Je kon er dwars doorheen kijken. Op de tafel in de woonkamers stonden nog bordjes. Die zijn door het water met tafel en al tegen het plafond gedreven. Iemand is er nog naar toe gezwommen om ze te halen."

Herdenkingspunt

Vanwege de 75e herdenking is er een nieuw herdenkingspunt geopend bij, wat in de volksmond, Het Gat in de Dijk is gaan heten. "Je kunt hier zien hoe snel het water opkwam. Na vier uur stond er nog maar een beetje. Na zestig uur stond de hele polder onder water. Onze boerderij zat in een laaggelegen stuk. Het duurde tot 1950 tot alles in de polder weer zo'n beetje hersteld was."

Het nieuwe monument is goed toegankelijk. Via een vlakke helling kom je uit bij een uitkijkpost waar alle informatie valt te lezen over de gevolgen van de explosie in de dijk. Via de kijkgaten zie je goed de twee grote wielen die er door de klap ontstaan zijn. Voor de oude, weggeslagen dijk is direct na de oorlog een nieuwe dijk aangelegd zodat de Wieringermeer weer droog kon worden gepompt. Het terrein bij het Gat in de Dijk is  nu een natuurgebied. 

Stilte

"Ik ben hier in 1945 nog naartoe gefietst met mijn vader. Dat was een hele klus over die hobbelige dijk. Het was hier toen heel erg rustig", zegt Bob Sijtsma. "Ik ben blij dat we dat toen gedaan hebben. Het maakte veel indruk. Het nieuwe monument vind ik heel mooi geworden. Het is een plek van rust met aan de ene kant het IJsselmeer en aan de andere kant de Wieringermeer. Een prachtig initiatief."