Veel ventileren, weinig alcohol en bijzondere reclames tijdens Spaanse griep-epidemie

De Spaanse griep begon in Amerika en werd door troepen die kwamen vechten in de Eerste Wereldoorlog meegenomen naar Europa.  Het was een zware epidemie die wereldwijd voor tientallen miljoenen doden heeft gezorgd. In Nederland bezweken direct aan de ziekte zo'n 21.000 mensen, nog eens 38.000 bezweken aan de longontsteking die ze er door opliepen.

Op ons verzoek heeft het Regionaal Archief in Alkmaar een snelle duik gedaan in de archieven van rond 1918. Hoe werd de toen heersende pandemie beschreven en wat deed de overheid? Natuurlijk is het niet makkelijk vergelijken maar er blijken opmerkelijke overeenkomsten en toch ook weer grote verschillen te zijn.

"Als je zoekt kom je al snel best veel artikelen tegen en informatie vanuit de overheid", vertelt Mariëlle Hageman van het archief. "Het is niet zoveel als vandaag de dag, maar je vindt van alles over wat er zoal tegen gedaan werd. Wat mij opviel was dat de berichten in de kranten niet met grote koppen werden geschreven zoals nu. Het zijn allemaal kleine berichtjes. Op de voorpagina's domineerde het nieuws over de oorlog die toen natuurlijk woedde."

De provincie schrijft in juli 1918 aan de gemeentes dat er vooralsnog geen aanvullende maatregelen nodig zijn. In de stukken vanuit de overheid wordt al wel regelmatig gewezen op een goede hygiëne. Meerdere malen komt voorbij dat het belangrijk is om gebouwen goed te ventileren. "De Burgemeester van De Rijp komt op 4 september 1918 met het advies aan alle inwoners om het gebruik van sterke drank te beperken. En dan zeker in dansgelegenheden."

Scholen dicht

Een discussie die ons nu ook bekend voorkomt, gaat over het sluiten van scholen. "Op 6 november 1918 schreef de gemeentelijke geneesheer van Oterleek aan de burgemeester: 'Uw voorstel de scholen voor enige tijd te sluiten, juich ik van harte toe." Het idee bestond toen, in tegenstelling tot nu bij het coronavirus, dat de griep zich op het platteland voornamelijk via kinderen verspreidde.

Reclame

In de kranten stonden ook bijzondere reclames die waarschijnlijk nu niet gepubliceerd zouden kunnen worden. "Menthol Snuif" zou een desïnfecterende werking hebben. Maar ook "Abdijsiroop" wordt van harte aanbevolen als "voorbehoedmiddel tegen Spaansche Griep." Maar er worden niet alleen nationale advertenties geplaatst. Ook lokaal wordt er een graantje meegepikt. J.H. Albers verkoopt in zijn bierkelder aan het Verdronkenoord in Alkmaar "Geen betre glas tegen de Spaansche Griep dan een goed glas Stoutbier."

Oproep materiaal

"Je ziet nu hoe fijn het is dat je terugkijkend naar 100 jaar geleden dat kunt reconstrueren. Wat ze toen hebben gedaan, welke maatregelen ze hebben genomen", zegt Hageman. "Ik merk, nu ik zo aan het zoeken ben in ons archief, dat we heel veel dingen hebben van de overheid maar eigenlijk heel weinig persoonlijke verhalen."

Voor de onderzoeker is juist dat materiaal een groot gemis in de collectie rond de Spaanse griep: "Dus daarom hebben we nu een oproep gedaan aan de mensen om in deze tijd ook meer persoonlijke documenten in te leveren. Zo krijgen we in de toekomst een completer beeld van de corona-epidemie. Dat kan van alles zijn: foto's, filmpjes maar ook briefjes, dagboeken, flyers en zelfs muziek. Daarmee krijgen we een goed beeld van wat we hebben gedaan maar ook hoe we de crisis hebben beleefd."