Het is 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd van de Duitse bezetters. Voor het NIOD-fotoproject 'De Tweede Wereldoorlog in foto's' is een selectie gemaakt van de 50 meest aansprekende foto's. De komende weken lichten we op onze website en app dagelijks één van de foto's en het achterliggende verhaal uit.
Zaandam, september 1945
Het Amerikaanse vliegtuig 'Betty Jane' wordt maandag 11 september 1944 op een missie bij Hannover geraakt door afweergeschut en keert direct terug. Ondanks het gebrek aan vermogen draait de motor door, maar langzamerhand verliest het toestel hoogte. Boven de Zaanstreek besluit piloot Merril Olson dat de bemanning het vliegtuig moet verlaten. De negen parachutisten worden opgevangen door de bevolking en verzetsmensen die hen in veiligheid weten te brengen.
De Duitsers hebben echter de parachutes ook gezien en eisen dat de mannen worden uitgeleverd. Als dit niet snel genoeg gebeurt, fusilleren ze op 13 september 1944 drie leden van het verzet: J.P. de Barbanson, H.A. Groenendijk en P. Hartog, alsmede drogist G. Verdonk die een parachute van de 'Betty Jane' heeft verborgen. Ook dreigt Höhere SS- und Polizeiführer, Hanns Albin Rauter, willekeurig honderdvijftig mensen in de Zaanstreek op straat dood te schieten als de bemanning niet snel wordt uitgeleverd. In overleg met het verzet besluiten daarop drie Amerikanen zichzelf aan de Duitsers uit te leveren. De hele bemanning overleeft de oorlog.
Op de foto worden de vier gevallenen nog herdacht met een geïmproviseerd gedenkteken. Op de lege velden in de achtergrond verrees vanaf de late jaren ’50 de Zaanse Schans. Geheel links is, achter pakhuis 'De Haan', molen 'De Os' zichtbaar.
De huidige gedenksteen (die overigens niet helemaal op de juiste plaats staat) werd op 4 mei 1949 onthuld door wethouder M.J. Hille van Zaandam. Het monument is geadopteerd door het nabijgelegen Sint Michaël College.
Over dit project
De Tweede Wereldoorlog in 100 foto's is onderdeel van het project 75 jaar vrijheid. De afgelopen weken heeft het NIOD samen met de verschillende Noord-Hollandse archieven, musea en met hulp van het publiek een selectie gemaakt van de 50 meest aansprekende oorlogsfoto's van onze provincie. Eind maart wordt duidelijk welke 100 foto's de uiteindelijke canon van Nederland zullen vormen.
Op onze themapagina vind je alle eerder gepubliceerde foto's binnen dit project.
In de weken tot de bevrijding besteedt NH Nieuws geregeld aandacht aan 75 jaar vrijheid. Deze verhalen zijn mede mogelijk gemaakt door ondersteuning van het Vfonds.