Het is 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd van de Duitse bezetters. Voor het NIOD-fotoproject 'De Tweede Wereldoorlog in foto's' is een selectie gemaakt van de 50 meest aansprekende foto's. De komende weken lichten we op onze website en app dagelijks één van de foto's en het achterliggende verhaal uit.
Zaandijk, voorjaar of zomer 1945
Op 9 oktober 1944 maakte de Gewestelijke Sabotage Afdeling met explosieven twee spoorbruggen bij Zaandijk onklaar. Dergelijke acties hadden nauwelijks het beoogde resultaat; de Duitsers kregen het treinverkeer meestal binnen een dag weer op gang en de wraakacties waren zwaar. Zo ook in dit geval: een dag later werd de meest nabij gelegen woning (Plataanweg 11 te Zaandijk) opgeblazen en de vijf woningen ernaast aan de Tuinkade in brand gestoken. De bewoners kregen een uur om hun bezittingen in veiligheid te brengen, waarbij buurtbewoners en zelfs Duitse soldaten een handje hielpen.
In de opgeblazen woning leefde het gezin van Piet Woudt, mede-eigenaar van de Zaandijkse drukkerij Heijnis. Zij verhuisden noodgedwongen naar de woning naast het bedrijf aan de Lagedijk. Daar zouden dochters Mart en Klaas, samen met een groep jonge en getalenteerde zielsverwanten, in de laatste oorlogswinter vier afleveringen van het verboden blad 'Zaans Groen' uitbrengen. Het blas was door Klaas Woudt zelf gezet op een degelpersje dat hij met de voeten aandreef tijdens vaak ijskoude nachten in de verder verlaten drukkerij.
Klaas Woudt zou zich na de oorlog onderscheiden als uitgever, publicist en kenner van de Zaanse taal. De drukkerij is vandaag de dag nog op hetzelfde adres gevestigd, nu onder de naam Heijnis & Schipper.
Op de foto inspecteert een functionaris van de MP (Militaire Politie, zie de donkere band om de arm) samen met een spoormedewerker de schade die een halfjaar eerder is toegebracht. Rechts de door de Duitsers aangelegde noodbrug.
Over dit project
De Tweede Wereldoorlog in 100 foto's is onderdeel van het project 75 jaar vrijheid. De afgelopen weken heeft het NIOD samen met de verschillende Noord-Hollandse archieven, musea en met hulp van het publiek een selectie gemaakt van de 50 meest aansprekende oorlogsfoto's van onze provincie. Eind maart wordt duidelijk welke 100 foto's de uiteindelijke canon van Nederland zullen vormen.
Op onze themapagina vind je alle eerder gepubliceerde foto's binnen dit project.
In de weken tot de bevrijding besteedt NH Nieuws geregeld aandacht aan 75 jaar vrijheid. Deze verhalen zijn mede mogelijk gemaakt door ondersteuning van het Vfonds.