Tata Steel heeft een masterplan tegen de overlast opgesteld, maar één van de grootste bronnen van de problemen blijkt nog verre van oplosbaar. Het verwerken van converterslak, een bijproduct waarvan de staalfabriek jaarlijks zo'n zes- tot zevenduizend ton produceert, blijkt een veel complexer probleem dan ze eerder dachten. Dat vertelt directeur Hans van den Berg tegen NH Nieuws.
Met een pakket maatregelen wil Tata de situatie verbeteren. Zo maakte de staalgigant vandaag bekend. "We gaan ervan uit dat de overlast door onze plannen fors zal verminderen", zei Hans van den Berg. Maar tijdens een persconferentie die de directeur gaf na aanleiding van de maatregelen, blijkt dat de overlast nog niet opgelost wordt.
"We zullen meer tijd nodig hebben dan we aanvankelijk gedacht hadden", vertelt Van den Berg tegen NH Nieuws. "Dat is erg vervelend, maar ik moet constateren dat we met deze bewerking [van de converterslak, red.] even een stapje terug moeten doen. Zodat we zeker weten dat we de juiste maatregelen nemen."
Slak recyclen
Volgens de directeur is één van de problemen dat er nog een nuttige toepassing voor het bijproduct moet worden gevonden."We produceren vele tonnen van het slak. Daar moeten we een product van maken dat op één of andere manier hergebruikt kan worden." Daarvoor zou Tata Steel over de hele wereld meekijken wat andere bedrijven voor ontwikkelingen hebben.
De directeur stelt hard aan het probleem te werken, maar bevestigt dat dit niet binnen een jaar opgelost is. "Als we een groot project starten en daarmee de verwachting wekken dat daarmee de overlast is opgelost, dan moet het wel écht zijn opgelost. Het mag niet zo zijn dat er bijvoorbeeld nieuwe milieuproblemen ontstaan. We willen de problemen oplossen en we willen dat zo snel mogelijk doen, maar we hebben de laatste maanden gemerkt dat dit veel complexer dan gedacht is."
Glinsterende deeltjes
Overlast van de staalfabriek in de IJmond gaat decennia terug, maar sinds oktober vorig jaar heeft de stofoverlast een dieptepunt bereikt. De belangrijkste boosdoener daarvoor is de grafietwolk, die regelmatig vrijkomt bij het kiepen van staalslak op het terrein van Tata Steel. Als het misgaat dan dwarrelen de glinsterende deeltjes uit over de regio; inwoners uit Beverwijk, Velsen, Heemskerk en Wijk aan Zee zien ze terug op auto's, speelplaatsen en soms zelfs in de huis- of slaapkamers.
Grafiet is een restproduct dat vrijkomt bij de productie van staal. Het grafiet is afkomstig van Harsco, dat op het terrein van Tata Steel in IJmuiden slak verwerkt. Bij de verwerking van slak komen stoomwolken vrij en daar zitten soms grafietdeeltjes in. De wind neemt de stoomwolken mee en door condensatie komt het stof op de grond terecht. Dat zijn de zogenaamde grafietregens.
Het neergekomen stof bestaat uit grafiet (een koolstof), converterslak, zand, organisch materiaal en overig. Converterslak is een bijproduct van de staalproductie en bestaat uit meerdere mineralen zoals brownmilleriet, calciet, wuestiet en larniet.
RIVM-onderzoek
Het RIVM publiceerde eerder deze week een onderzoek waaruit naar voren kwam dat er zware metalen in de grafietregens van Tata Steel bij Wijk aan Zee te zitten. Vooral bij kinderen die buitenspelen zijn er zorgen over de gezondheid. Zij kunnen het grafiet binnenkrijgen via hand-mondcontact.
Lees ook: RIVM: Zware metalen in grafietregens Tata Steel, risico's voor buitenspelende kinderen
"Voor de metalen lood, mangaan en vanadium is de geschatte blootstelling voor jonge kinderen zodanig dat dit ongewenst is voor de gezondheid", stelt het RIVM in het rapport. "Omdat mensen in hun dagelijks leven al blootgesteld worden aan zware metalen is het wenselijk om extra blootstelling zoveel mogelijk te beperken. Vooral voor lood."
Ton Mars uit Wijk aan Zee toont de grafiet die hij opveegt in zijn achtertuin (tekst gaat door onder de foto)
Tata Steel was niet betrokken bij het onderzoek en heeft de resultaten ook deze week voor het eerst onder ogen gekregen. Volgens Van den Berg zou zijn team binnen Tata Steel 'wel wat verrast' zijn door de resultaten.
Eigen onderzoek
"De chemische analyse van de neerslag kenden we al. In november is daar vanuit Tata Steel ook al onderzoek naar gedaan. Maar de conclusies van het RIVM-onderzoek zijn wel stevig en ook nieuw voor ons." Uit het eerdere onderzoek dat vanuit Tata Steel was aangevraagd kwam de conclusie dat de neerslag slechts 'beperkt invloed op de gezondheid had. Dit staat haaks op de resultaten van het RIVM.
Lees ook: Toxicoloog schrikt van resultaten Tata-rapport RIVM: "Lood heeft invloed op IQ"
Naar aanleiding van dit eigen onderzoek heeft Tata Steel diverse maatregelen genomen. Zo is het bedrijf door deze resultaten gestart met de bouw van de 'grafiethal'. Het officiële startsein voor de bouw van de nieuwe fabriekshal, die een deel van de slakverwerking gaat overkappen, werd afgelopen maand gegeven. Deze zou volgend jaar april klaar moeten zijn.
Geen garantie
Toch kan de directeur niet zeggen of alle maatregelen voldoende zouden zijn om een einde aan de grafietregens te maken. Van den Berg benoemd wel de maatregelen die getroffen worden om dit te minimaliseren, zoals het stoppen met vloeibare slak kiepen, maar wil onze verslaggever geen garantie geven dat het probleem hiermee dadelijk echt opgelost is.
Ook na een tweede keer vragen of Tata Steel met de maatregelen een einde aan de grafietregens kan maken draait van den Berg om de vraag heen. Een grafietvrij Wijk aan Zee is dus nog geen gegeven.
Het kiepen van staalslak op het terrein van Tata Steel (tekst gaat door onder de foto)
Dorpsraad ziet weinig ambitie
De dorpsraad van Wijk aan Zee vindt dat Tata Steel 'weinig ambitie' toont in de verbeteringsplannen die het vandaag bekendmaakte. "Tata stoot willens en wetens al jarenlang zware metalen uit waardoor onze kinderen hersenschade en andere lichamelijke problemen kunnen oplopen", reageert de raad. "Dat noemt het bedrijf overlast. Wij noemen dat onverantwoord ondernemen."
Inwoners van Wijk aan Zee ondervinden al jaren de nadelen van het nabijgelegen staalbedrijf. Van de 'glimmende folder' waarin het bedrijf zijn plannen ontvouwt, zijn de leden niet onder de indruk. Ze verwijten het bedrijf een 'gebrek aan urgentie'.
De dorpsraad rekent het Tata en de betrokken overheden aan dat de problemen met stof dat vanaf het bedrijventerrein over de omgeving waait nog niet zijn opgelost 'sinds de eerste melding dertig jaar geleden'. Volgens de dorpsraad belooft Tata vooral veel onderzoek, terwijl zij willen dat het bedrijf direct meer actie onderneemt tegen schadelijke uitstoot.
Provincie ziet een begin
Het provinciebestuur van Noord-Holland ziet de verbeteringsplannen van Tata Steel als een begin. Gedeputeerde Adnan Tekin verwacht dat het staalbedrijf in IJmuiden nu ook snel een milieuplan opstelt 'met concrete maatregelen die aansluiten bij onze omgevingsvisie en verscherpte leefbaarheidsnormen die we gaan hanteren'.
Lees ook: Tweede Kamerdebat over RIVM-onderzoek schadelijke grafietregens Tata Steel
Tekin vindt het heel goed dat Tata een plan heeft opgesteld om de hinder voor omwonenden aan te pakken. De omgeving heeft volgens hem behoefte aan duidelijkheid over wat er op korte en lange termijn gaat veranderen. "Maar ik mis wel de concreetheid en handelingsperspectief."
In het provinciehuis in Haarlem is het laatste woord over Tata Steel nog niet gezegd. Diverse partijen in Provinciale Staten willen snel opheldering over de uitstoot van schadelijke stoffen. Ook Tweede Kamerleden zijn kritisch over de gang van zaken rond het bedrijf.
Heb jij tips? Of een interessante foto of video gemaakt? Stuur ons jouw nieuws op 0630093003!