Ga naar Content
Amsterdam

T-Mobile maakte het 'creditboys' te makkelijk: rechter tikt telecomprovider op de vingers

23 maart 2019, 12.44 uur
Door: · Foto: AT5

T-Mobile is op de vingers getikt door de rechtbank in een zaak die was aangespannen door een jongen die het slachtoffer is geworden van een bende ‘creditboys’, criminelen die jongvolwassenen onder dwang telefooncontracten laten afsluiten en er zelf met de smartphones vandoor gaan.

Volgens de rechtbank is de telecomprovider tekortgeschoten in haar zorgplicht. Slachtoffers en betrokkenen reageren verheugd op de uitspraak. 

Wat zijn creditboys? 
Voor we inzoomen op de uitspraak van de rechtbank is het goed om deze relatief onbekende vorm van criminaliteit uit te leggen. "De naam 'creditboy' is afgeleid van de term 'loverboy', een bekend fenomeen", vertelt Sicco van Steenwijk. Hij is advocaat en behandelde de afgelopen jaren honderden van dit soort zaken.

"Het gaat erom dat jongeren ertoe worden gedreven, gemanipuleerd en bedreigd om telefoonabonnementen af te sluiten. Het gaat dan eigenlijk om het toestel; je hebt een telefoonabonnement voor de dienst en je hebt het toestel dat je koopt. Dat toestel koop je op afbetaling. Dat is het krediet, de credit die je afsluit. Daar komt de term 'creditboy' vandaan."

Om deze inhoud te kunnen zien, moet je cookies accepteren.

En hoe werkt dat dan in de praktijk?
 
Dat leggen we uit aan de hand van een concreet voorbeeld. De nu 20-jarige Chantal (gefingeerde naam, red.) uit Amsterdam vertelt ons hoe zij een paar jaar geleden in de val liep van een creditboy. "Iemand stuurde mij een Snapchat met de tekst 'Wie wil snel en makkelijk geld verdienen?' Voor de grap zei ik: Ja hoor, dat wil ik wel. Maar ik had eigenlijk geen flauw benul wat diegene ermee bedoelde."
 
Chantal krijgt via Snapchat een 06-nummer. Ze stuurt een berichtje en komt al snel in contact met een jongen die haar vertelt dat ze 2.000 euro kan verdienen als ze vier telefoonabonnementen afsluit. Hij vertelt haar dat hij iemand kent die haar gegevens - na de aankopen - uit de systemen van de providers kan halen.

"Ik wilde het eigenlijk niet doen, omdat ik er nog nooit van had gehoord, maar hij bleef aandringen en pushen. Ik voelde mij zodanig geïntimideerd dat ik dacht: laat ik het maar doen, dan ben ik ervan af." Chantal spreekt met de jongen af en ze krijgt de opdracht om verschillende contracten af te sluiten bij telecomwinkels in de stad.

De creditboy geeft haar duidelijke instructies mee. Zo vertelt hij haar dat ze tegen de verkopers moet zeggen dat ze 1.800 euro per maand verdient. De jongen zelf gaat niet mee naar binnen. Hij wacht telkens buiten op zijn slachtoffer. Het lukt Chantal om in een paar uur tijd twee abonnementen af te sluiten bij verschillende providers. Ze probeert het nog bij twee andere winkels, maar omdat die winkels gelieerd zijn aan de eerste twee providers, wordt Chantal daar geweigerd.

"Ik was behoorlijk bang, omdat we hadden afgesproken dat ik vier telefoons zou overhandigen, maar dat was dus niet gelukt." De creditboy zet haar verder onder druk en Chantal voelt zich geïntimideerd. Hij vertelt haar dat 'dit nog wel eens een probleem voor haar kan worden'. Ze moet desnoods maar een vriendin vinden die voor haar de resterende abonnementen kan afsluiten. De jongen zegt dat hij nog diezelfde avond met Chantal wil afspreken. Dan kan ze haar geld krijgen. Maar van die afspraak komt het niet. De creditboy komt niet opdagen. Het geld heeft ze nooit ontvangen en de jongen (met haar twee smartphones) lijkt met de noorderzon vertrokken.

Ze was er toch zelf bij? 
Ja, maar net als zoveel andere slachtoffers van creditboys kon Chantal de gevolgen van haar actie op dat moment niet overzien. En daar is een verklaring voor. 'Het gaat vaak om kwetsbare jongvolwassenen. Soms zijn ze naïef en hebben ze geen idee waar ze mee bezig zijn. Criminelen weten heel goed hoe ze die jongeren kunnen beïnvloeden, vertelt Henk Kwant van het Meldpunt Creditboys. Zijn zoon sloot een paar jaar geleden (op dezelfde dag) zes abonnementen af. Uiteindelijk heeft Kwant met nogal wat moeite de schuld bij de telecomproviders kunnen afkopen.

Wat doet de politie? 
Chantal deed aangifte van oplichting bij de politie, maar ze heeft verder nooit meer iets gehoord. In een reactie laat de politie weten geen mededelingen te doen over specifieke zaken, maar in het algemeen luidt hun reactie als volgt:

Wat doen de providers? 
Of een zaak nu wel of niet wordt opgelost door de politie, dat maakt voor de schuld niet zoveel verschil. In het geval van Chantal lopen de schulden inmiddels op tot in de duizenden euro’s. Ze is net volwassen en staat nu al geregistreerd bij het Bureau Krediet Registratie (BKR). Sommige ouders hebben de mogelijkheid om de door hun kinderen afgesloten abonnementen af te kopen. Soms verbreken de providers uit coulance de overeenkomsten. Maar feit blijft dat de smartphones, die de jongeren dus hebben moeten afstaan, alsnog betaald moeten worden. "Dat zijn bedragen van 900 tot 1000 euro, die de jongmeerderjarige vaak niet kan oplepelen", vertelt Van Steenwijk.

Waarom checken providers inkomens van jongeren niet beter? 
Dat zijn ze niet wettelijk verplicht. Ze stellen wel vragen over het inkomen en controleren bijvoorbeeld of een klant geregistreerd staat bij het BKR. Maar Chantal en andere slachtoffers van creditboys staan op het moment van de aankoop natuurlijk nog niet geregistreerd bij het BKR. Een winkelier hoeft pas vanaf een aankoop van 1000 euro of meer te controleren of iemand aan de hand van zijn of haar inkomen een krediet kan dragen voor een product. "Het is aan de providers om er zorg voor te dragen dat de lening bij de jongere past", vertelt een woordvoerder van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). "Als wij signalen krijgen dat providers stelselmatig de fout in gaan, staan wij niet direct met ons bonnenboekje te zwaaien. Maar dan gaan we wel met hen in gesprek." Of en hoe vaak de AFM dat al heeft gedaan, wil de woordvoerder niet zeggen.

Wat zegt de rechter nu precies? 
Terug naar waar dit verhaal mee begon: de uitspraak van de rechter. Die oordeelt dus nu dat T-Mobile bij het afsluiten van een abonnement tekort is geschoten in haar zorgplicht. Het slachtoffer in kwestie kwam 'vrij zenuwachtig' de telefoonwinkel binnengelopen. Bovendien liep hij al bellend (met zijn eigen smartphone) door de zaak. Uit zijn aangifte blijkt dat een creditboy hem (onder de neus van de verkopers) telefonisch bedreigde en instructies gaf. Toch kon de jongen een nieuw contract afsluiten. Hij hoefde - net als Chantal - alleen zijn identiteitsbewijs te tonen en 0,01 cent te pinnen om zijn bankrekening te verifiëren.

De rechter concludeert dat de provider weet had kunnen hebben van de criminele praktijken van creditboys. In de uitspraak staat: "De kantonrechter is van oordeel dat met deze wetenschap de verkopers van dergelijke abonnementen extra alert dienen te zijn en zich ervan dienen te vergewissen of van een dergelijke praktijk sprake is."

Daarnaast is de rechter opvallend kritisch richting de provider: "Daarbij verdient aantekening dat T-Mobile voor een bepaald verdienmodel kiest waarbij bij aanschaf van een mobiele telefoon zo min mogelijk vragen gesteld worden en de inzet er zoveel mogelijk op is gericht om omzet te genereren. Daarbij wordt kennelijk het risico geaccepteerd dat er ook overeenkomsten worden gesloten die bij verder doorvragen, zeker bij jongeren en minder draagkrachtige, een risico inhouden", zo valt te lezen in de uitspraak. 

En wat zegt T-Mobile? 
"Allereerst vinden wij deze zaak voor de gedupeerde in kwestie zeer vervelend. Contracten afsluiten gaat gelukkig in het overgrote deel van de gevallen goed. Helaas bestaat er altijd een kleine groep mensen die misbruik probeert te maken van de goede trouw van anderen."

Maar T-Mobile is het niet eens met de uitspraak van de rechtbank en stelt zich op geen enkele wijze te richten op het genereren van omzet over de rug van haar klanten. 

Is er een oplossing? 
Chantal is, net als de jongen die de zaak had aangespannen, blij met de uitspraak van de rechter. Van Steenwijk, die hen beiden vertegenwoordigt, hoopt dat T-Mobile, maar ook andere providers deze uitspraak serieus nemen. Hij pleit voor een inkomensspecificatie voor specifiek jongvolwassenen. "Ze schuiven de schuld nu nog vaak in de schoenen van de consument, maar je kunt dit als provider voorkomen door je zorgplicht in acht te nemen. Vraag om een specificatie van het inkomen. Het is helemaal niet zo moeilijk en het mág. Een consument kan misschien boos worden, maar dan kun je als provider zeggen: prima, maar dan krijg je ook het toestel niet mee."