De iepziekte slaat om zich heen in onze provincie. Honderden bomen vallen ten prooi aan deze genadeloze killer. Vooral in de Kop van Noord-Holland is er een ware iepenslachting: in Hollands Kroon moeten maar liefst 1700 zieke bomen worden gekapt. Dat is bijna twintig procent van het totaal aantal iepen in die gemeente.
Wat uit cijfers van de gemeente Hollands Kroon opvalt, is dat dit jaar een stuk meer gevallen van de iepziekte zijn dan voorgaande jaren. Volgens de gemeente is de belangrijkste oorzaak hiervan de droge, warme zomer dit jaar. In 2017 waren er de helft minder zieke iepen in Hollands Kroon.
Met name in Wieringen is in één jaar een enorme stijging zichtbaar: van 600 naar 1500 gekapte iepen. "Daar staan overigens ook de meeste iepen, vooral in de singels langs de buitenwegen", aldus gemeentewoordvoerder Ben Bruin. De bomen rond de begraafplaats Stroe in Wieringen worden jaarlijks behandeld tegen de iepziekte, maar dit lijkt niet te werken. De gemeente denkt erover om er nieuwe bomen te planten.
Samenwerking
In oktober moeten alle zieke bomen zijn weggehaald en in de winter worden nieuwe bomen geplant. Waar is nog niet duidelijk. "De gemeente Hollands Kroon is tevens in gesprek met de iepenwacht Friesland", zegt woordvoerder Ben Bruin, "om te kijken of er in de toekomst eventueel sprake kan zijn van een samenwerking met deze stichting." Hollands Kroon heeft zo'n 40.000 bomen in beheer, waarvan 10.000 iepen. Daarnaast staan er nog enkele duizenden iepen in bossingels langs de wegen, vooral in Wieringen.
Ook andere Noord-Hollandse gemeenten hebben te kampen met de iepziekte. Zo was de ziekte begin augustus bij 250 bomen en 1700 vierkante meter bosplantsoen in Schagen geconstateerd, meldt mediapartner Schagen FM. De gemeente Zandvoort heeft vorige week 51 zieke iepen weggehaald, twee meer dan in 2017. Daarentegen geven woordvoerders van zowel Alkmaar als Texel aan de situatie onder controle te hebben.
Lees ook: Tientallen besmette iepen gekapt in Haarlem
In Haarlem zijn tot nu toe 113 iepen gekapt. De controle gaat door tot september. Wel wordt het volgens de gemeentewoordvoerder steeds lastiger om te zien of een boom ziek is: "Bij een zieke boom worden de blaadjes bruin, maar met deze droge zomer is het lastiger om te zien of een boom ziek is of al aan het verkleuren is door de herfst."
Hoe bomen ziek worden
De iepziekte viert dit jaar een twijfelachtig jubileum. Honderd jaar geleden kwam de ziekte via Noord-Brabant ons land binnen. De hoofdrolspeler in de besmetting van de bomen is een klein beestje: de iepspintkever. Deze brengt de Dutch Elm Disease, zoals de ziekte ook wordt genoemd, via een schimmel over.
Deze kevers zitten in eerste instantie het liefst in de meest gezonde en sterke iepboom in de buurt. Via de poten en mond van deze insecten komt de schimmel in de boom terecht. Zodra een boom merkt dat hij besmet is, sluit hij zijn vaten af. Het effect hiervan is dat zijn bladeren bruin worden en de boom langzaam sterft. Zodra de iep erg ziek is, legt het vrouwtje haar eitjes onder de barst. Als de larven die hier uit komen, volwassen zijn gaan ze op zoek naar een nieuwe gezonde boom. Door deze cyclus raken steeds meer bomen besmet.
Bestaat de iep straks nog wel?
Wanneer bomen met zulke grote aantalen ziek worden en moeten worden gekapt, lijkt het een kwestie van tijd tot er geen iep meer is te vinden in Noord-Holland. Maar bang voor het uitsterven van de iep hoeven wij volgens Jelle Hiemstra, senior onderzoeker bomen en stedelijk groen aan de Wageningen Universiteit, niet te zijn. "De bomen die nu bezwijken onder de iepziekte zijn de 'oude iepen'. Dit zijn soorten die zijn geplant in een tijd dat er nog geen iepen bestonden die zijn bestand tegen de ziekte." Dit in tegenstelling tot de bomen die sinds de jaren '80 van de vorige eeuw worden geplant. "De nieuwe iepen zijn zo gekweekt zijn dat ze de iepziekte niet meer kunnen krijgen."
Volgens Hans Kaljee, bomenconsulent voor de gemeente Amsterdam, is het daarom erg belangrijk om snel en doeltreffend te handelen als een boom de iepziekte blijkt te hebben: "Je moet de keten verbreken". Zodra ontdekt is dat een boom de ziekte heeft, moet hij binnen tien dagen worden gekapt en ontbarst. Dode bomen kunnen namelijk nog steeds besmettelijk zijn. De aanpak van Kaljee blijkt succesvol, want, zo zegt hij: "Van de 75.000 iepen die wij in Amsterdam hebben, hoeven wij er jaarlijks maar 300 te kappen."