HAARLEM Het wordt wel een onzichtbare sluipmoordenaar genoemd: fijnstof. Je ziet de minuscule deeltjes dus niet, maar ademt ze wel in. Met alle gevolgen van dien. Of zijn het toch indianenverhalen, en hoef je je geen zorgen te maken als je onder de rook van Tata Steel of langs een snelweg woont? Longarts Marieke de Vries-Berger van het Spaarne Gasthuis beantwoordt negen vragen.
Lees ook: Velsen-Noord zucht onder vervuilde lucht
1. Wat is fijnstof eigenlijk precies?
We maken onderscheid in de grootte van de deeltjes die in luchtvervuiling voorkomen. Fijnstof zijn de kleinste deeltjes. Alle deeltjes kleiner dan 10 micrometer worden tot fijnstof gerekend. Dus ook de ultrafijne en nanodeeltjes vallen onder de fijnstofcategorie.
2. Waar komt fijnstof vandaan?
Gedeeltelijk komt het van het natuurlijke bronnen, zoals zand dat wordt afgesleten. Maar een groot deel wordt veroorzaakt door verbranding van fossiele stoffen, dus wegverkeer, luchtverkeer en bedrijven die dat produceren.
3. Kunnen we het zien, ruiken of proeven?
Nee, in principe zie je het niet en proef je het niet. Als je luchtfilters in je woning schoonmaakt, zie je soms wel zwarte aanslag, maar dat kunnen ook grotere deeltjes zijn.
4. Wat gebeurt er met de longen als je veel fijnstof binnenkrijgt?
Als je ademt, adem je het meest door je neus. Dus de grote deeltjes van de luchtvervuling worden opgevangen door de neusharen en het slijmvlies. Het idee is dat de kleinste deeltjes is dat die dieper in de longen kunnen terechtkomen. Daar plakken ze dan aan het longslijmvlies. Uit onderzoek is gebleken dat dat een ontstekingsreactie kan teweegbrengen.
Lees ook: Smerige lucht in Velsen: uitstoot fijnstof is te groot
5. Hoe zit het dan met de zwarte aanslag op bijvoorbeeld woningen langs snelwegen?
Daar kan inderdaad ook fijnstof tussen zitten.
6. Waarom is het zo slecht voor je gezondheid als we het niet eens kunnen zien?
Dat is lastig. We weten dat pieken van fijnstof gezondheidsklachten kunnen veroorzaken. En dat je bij hoge blootstelling aan fijnstof meer mensen met benauwdheidsklachten of hartproblemen op de spoedeisende hulp ziet. Maar hoe dat precies werkt, en welk onderdeel van de fijnstof dat veroorzaakt, is een speurtocht waar we nog mee bezig zijn.
7. Het effect staat dus nog niet volledig vast?
Het is lastig onderzoek, want fijnstof bestaat uit veel delen. Gelukkig is er veel aandacht voor, vanuit het Longfonds en ook vanuit de overheid. Ook omdat mensen zich zorgen maken over de vraag of de plek waar ze wonen schadelijk is voor hun gezondheid. Daar worden ook wel onderzoeksprojecten voor opgezet, maar het kost veel tijd om dat goed uit te zoeken.
We proberen onderscheid te maken: is het bijvoorbeeld schadelijker om veel fijnstof in te ademen dat afkomstig van vliegverkeer of is het even gevaarlijk om bij een drukke weg te wonen? Dat is nog een puzzel om dat uit te zoeken. Maar uit studies is wel gebleken dat je na een piek in fijnstof meer mensen met hartinfarcten op de spoedeisende hulp ziet.
8. Wat kunnen we doen om te voorkomen dat we te veel fijnstof inademen?
Ik denk dat we eerst moeten uitzoeken hoe gevaarlijk het precies is en of we een schuldige kunnen aan te wijzen. Welk deel van de fijnstof veroorzaakt de gezondheidseffecten.
9. Maak je je zorgen?
Tot op zekere hoogte wel, maar je moet het wel in perspectief moet plaatsen. Blootstelling aan uitlaatgassen, waar ze ook vandaan komen, is waarschijnlijk even schadelijk. Dan maakt het niet veel uit wat precies de veroorzaker is.