AMSTERDAM Raadsleden worstelen met geheimhoudingen en een derde vindt zelfs dat colleges van burgemeester en wethouders het middel gebruiken om misstanden onder de pet houden. Dat blijkt uit gezamenlijk onderzoek van NH Nieuws en Raadslid.NU onder alle raadsleden in Nederland.
Van verslaggevers Joost Lammers en Maarten Edelenbosch
Van de ruim 8.600 raadsleden in ons land deden 1.010 politici (onder wie 128 uit Noord-Holland) aan de enquête mee. De verdeling van de deelnemers per politieke partij volgt in grote mate de landelijke trend en uit vrijwel alle gemeenten hebben raadsleden deelgenomen. Bijna alle raadsleden (ruim 94%) geven aan dat ze te maken met documenten die geheim worden verklaard. We spreken hier onder over de landelijke cijfers, maar de antwoorden van de Noord-Hollandse politici wijken weinig af van de landelijke trend.
Lees ook: Gemeenten en provincie houden honderden stukken geheim voor burgers
De geheimhoudingen worden door een meerderheid van de raadsleden als lastig ervaren. 58% van de raadsleden geeft aan zich in minder of meerdere mate belemmerd te voelen in zijn of haar taak als volksvertegenwoordiger. Een raadslid schrijft hier over: "Door niet openbare stukken kan ik minder goed controle uitoefenen. Ik kan er immers niet vrijelijk over spreken en onderzoeken." Een ander raadslid zegt: "Ik vind dat het college transparant moet zijn naar haar inwoners. Door geheimhouding op te leggen, wordt het de raad onmogelijk gemaakt haar publieke volksvertegenwoordigende rol te vervullen."
Misbruikt
32% van de raadsleden zegt bovendien niet altijd te weten waarom stukken geheim worden verklaard. "Ik ben van mening dat er te gemakkelijk geheim of vertrouwelijk op stukken staat, waarvan het belang niet duidelijk is. Meerdere keren is gebleken dat stukken onnodig geheim worden verklaard", zegt een VVD'er. Een ander reageert: "De vertrouwelijke stukken worden bij ons meer gebruikt (misbruikt) om oppositiepartijen de mond te snoeren onder het mom van "U kunt geen mededelingen doen uit vertrouwelijke stukken.""
Lees ook: Bekijk hier hoeveel documenten jouw gemeente geheim houdt
Een derde van de raadsleden gaat zelfs nog een stap verder. Maar liefst 31% stelt dat colleges van burgemeester en wethouders geheimhouding gebruiken om misstanden uit de openbaarheid te houden. "Er wordt van alles onder het tapijt geveegd, toegedekt, dichtgesmeed: geheimhouding wordt misbruikt." Een ander zegt: "Alles wat het Stadhuis zelf fout heeft gedaan verklaart datzelfde Stadhuis (via het College) gewoon geheim."
Misstanden
Dat een derde dat vindt, is veel, zo beaamt Hoogleraar Staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Douwe Jan Elzinga. "Er wordt politiek gebruik van gemaakt. Wat niet weet wat niet deert, is het uitgangspunt bij sommige colleges. Soms worden stukken niet eens geheim verklaard, maar worden ze überhaupt achtergehouden als het gevoelig en kwetsbaar is. De meeste bestuurders weten natuurlijk ook wel dat als het later uitkomt dat die papieren er zijn, dan hebben ze een groot probleem. Dus is die zin is openbaarheid altijd beter dan geheimhouden."
Volgens Elzinga moet er wat gaan gebeuren. "Het wordt echt als een knelpunt ervaren in gemeentelijk Nederland. Er is dus werk aan de winkel voor de Vereniging Nederlandse Gemeenten, het ministerie en het nieuwe kabinet."
Meer is te zien in de NH Special: 'Wat te verbergen?'. Het programma wordt vandaag uitgezonden om 18.20, 20.40, 22.20 en 00.50 uur.
